meşhur Müslüman seyyah ve coğrafya âlimi. İsmi, Muhammed bin Havkal olup, künyesi Ebü’l-Kâsım’dır. İbn-i Havkal adıyla tanındı. Musul’da doğdu. Doğum târihi kesin bilinmemektedir. Ömrü seyâhatle geçti. 977 (H.367) yılı civârında vefât etti. On (H.4)uncu asrın en meşhur seyyâhlarındandır. Memleketler ve milletlere dâir tetkik ve incelemelerde bulunmak ve aynı zamanda ticârî gâye ile 943 senesi Ramazan ayında Bağdat’tan hareket ederek uzun bir seyâhate çıktı. Irak, İran, Mâverâünnehr, Türkistan, Şam, Mısır, Mağrib, Endülüs, Sicilya ve başka İslâm memleketlerini dolaştı. Seyâhati yirmi sekiz sene sürdü.

Seyâhati esnâsında 952 senesinde El-İstahrî ile görüştü. Bu coğrafya âliminin talebi üzerine onun bâzı haritalarını tashih etti ve eserlerini gözden geçirdi. Yirmi bir haritadan meydana gelen bu mecmûaya İslâm Atlası denilmiştir. Bunun hazırlanmasında İbn-i Havkal’ın önemli yardımları oldu.

İbn-i Havkal, İstahrî’nin eserini genişleterek hem târih hem de coğrafya sâhasında El-Mesâlik vel-Memâlik adlı ilmî değeri son derece yüksek eserini yazdı. İbn-i Havkal, eserinde İslâm âlemi hudutları dâhilindeki memleketler hakkında iklim îtibâriyle tafsilâtlı bilgiler verdi. El-Mesâlik vel-Memâlik’in Türk târihi bakımından çok önemli bir yeri vardır. Eserde o asırdaki Oğuz, Karluk, Kimek, Kırgız, Uygur, Peçenek ve Bulgarların oturdukları yerlere dâir önemli bilgiler olduğu gibi Mâverâünnehr ve Batı Türkistan hakkında çok geniş mâlumât vardır.