saray hizmetine alınıp devlet hizmetleri için yetiştirilen devşirmelere verilen ad. Osmanlı İmparatorluğunda ilk defa içoğlanı yetiştirilmesine Yıldırım Bâyezîd döneminde (1389-1402) başlandı. Fâtih Sultan Mehmed devrinde (1451-1481) ise içoğlan yetiştirilmesi usulü belirli bir sisteme kavuşturuldu. Buna göre İstanbul’a getirilen devşirmeler Arz odasında tek tek pâdişâha gösterilir, içlerinden zeki, becerikli ve yakışıklı olanlar içoğlanı adayı olarak İskender Çelebi, Edirne, İbrâhim Paşa ve Galata saraylarındaki Enderun mekteplerine ayrılırlardı.

Bunlardan başka Bosna’dan devşirilen ve potur oğlanları denilen Müslüman Boşnak çocukları da saray için alınırlardı. Ortalama 400 kişiden meydana gelen içoğlanı adayları dört ayrı koğuşta altı yıllık bir eğitim ve terbiyeye tâbi tutulurlardı. Buna göre birinci koğuşta dil ve gramer, İslâmi edeb ve terbiye; ikinci koğuşta askerî eğitim, binicilik, ok atmak, mızrak kullanmak, cirit vs. oynamak; üçüncü koğuşta hizmet ve sanat dersleri, yalnızca 40 kişinin alındığı dördüncü koğuşta ise, pâdişâhın özel hizmetleriyle ilgili olarak kâtiplik, kahyalık, berberlik, terzilik gibi meslekleri öğrenirlerdi.

Edirne, Galata ve İbrahim Paşa saraylarında tahsil ve terbiye gördükten sonra kâbiliyet gösterenler çıkmalarda ya asker olarak kapıkulu süvari ocaklarına geçerler, yâhud Yeni Saray’daki (Topkapı Sarayı) Enderûn-ı hümâyûna alınırlardı.

İçoğlanların oda denilen koğuşları muntazamdı. Yiyecekleri boldu. Her oda efradının isim ve künyesiyle yevmiyeleri miktarını gösteren maaş defterleri vardı. Maaşları diğer ulûfeler gibi üç ayda bir verilirdi. Elbise, ayakkabı vs. ihtiyaçları hep saray tarafından temin edilirdi. Pek sıkı bir inzibat ve kontrol altında yetiştirilen bu çocuklar, tam bir itâat ve terbiyeye sâhiptiler. Bâzı yabancı târihçiler “içoğlanı” tâbirine bakarak bunların uygun olmayan işlerde kullanıldıklarını yazmışlardır. İslâm veOsmanlı düşmanı bâzı romancılar da bu yanlış bilgilere hayal mahsullerini de katarak pâdişâhlara çirkin iftiralarda bulunmaktadırlar. Oysa burada oğlan tâbiri, delikanlı yâhut ona yakın erkek demek olup bunların yetişmelerinin İslâmiyete uygunluğu ve hangi hizmetlerde kullanıldıkları teşkilâtlarında açık olarak görülmektedir. Nitekim içoğlanları içinden 16. ve 17. yüzyıllarda büyük sanatkarlar ve devlet adamları yetişti. Enderûn-ı hümâyûndaki eski görevlerin yerini modern müesseselerin alması ve devşirme sisteminin bozulması sebebiyle önemini kaybeden içoğlanı uygulaması 1833’te ortadan kalktı.