Ehl-i sünnetin iki îtikat imâmından biri. İsmi, Muhammed bin Muhammed’dir. Künyesi Ebû Mansûr olup, Mâtürîdî ismiyle meşhur olmuştur. Doğum târihi kesin bilinmemekte olup, Semerkand’ın Mâtürid kasabasında 852 (H.238) de doğduğu tahmin edilmektedir. 944 (H.333) te Semerkand’da vefât etti. Ebû Mansûr Mâtürîdî’nin soyunun Eshâb-ı kirâmdan Ebû Eyyûb Hâlid bin Zeyd el-Ensârî’ye ulaştığı rivâyet edilmektedir.

Küçük yaşta ilim tahsiline yönelen, Ebû Mansûr Muhammed Mâtürîdî, İmâm-ı A’zam Ebû Hanîfe’nin naklen bildirdiği fıkıh ve kelâm bilgilerini, kelâm ilminde müctehid olan Ebû Nasr-ı İyâd’dan öğrendi. Diğer aklî ve naklî ilimleri de zamânının âlimlerinden tahsil etti.

Abbâsî devletinin zayıflamaya başladığı ve yeni İslâm devletlerinin kurulup, çeşitli siyâsî güçlerin ve îtikâdî fırkaların birbirleriyle mücâdele ettiği bir dönemde yaşayan Ebû Mansûr Mâtürîdî, kendini iyi yetiştirerek çeşitli kitaplar yazmak ve talebe yetiştirmek sûretiyleEhl-i sünnet îtikâdını yaydı. Hâkim Semerkandî adıyla meşhur Ebü’l-Kâsım İshâk bin Muhammed, Ebû Muhammed Abdülkerîm bin Mûsâ el-Pezdevî, Ebü’l-Leys el-Buhârî ve Ebü’l-Hasan Ali bin Sa’îd gibi ilim ve takvâ yönünden yüksek âlimler, onun tedris halkasında yetiştiler. Ebû Mansûr Mâtüridî hazretleri, böylece İmâm-ı A’zam Ebû Hanîfe’nin, Tâbiînin ileri gelenlerinden ve Eshâb-ı kirâmdan, onların da Peygamber efendimizden naklen bildirdiği îtikat bilgilerini, yâni Ehl-i sünnet îtikâdını nakledenler vâsıtasıyla topladı. Bu bilgileri çeşitli aklî ve naklî delillerle ispat etti.Yaşadığı coğrafî bölge ve zamânın şartlarında, Ehl-i sünnet îtikâdını müdâfaa ve açık bir şekilde îzâh ederek Müslümanların bu doğru yolda kalmalarına çalıştı. İmâm-ı A’zam Ebû Hanîfe’nin, El-Fıkh-ul-Ekber, Er-Risâle, El-Fıkh-ul-Ebsat, El-Âlim vel-Müteallim ve El-Vasiyye gibi îtikatla ilgili kitaplarda bildirilen îtikat bilgilerini aklî ve naklî delillerle açıklayarak tasnif etti. Kendine has ispat ve iknâ metoduyla çeşitli sapık fırkaların bozuk fikirlerine cevap verip, reddiyeler yazdı. Böylece temiz müslümanların sapıklıktan kurtulmalarına vesîle oldu. Ehl-i sünnet kelâmıyla ilgili hususlarda müctehid imâm oldu. Onun bildirdiği bu yola tâbi olanlara Mâtürîdî denildi. Ebû Mansûr Mâtüridî’den sonra da talebeleri, talebelerinin talebeleri bu kıymetli bilgileri, yazdıkları yüzlerce kitapla kendilerinden sonraki nesillere ulaştırdılar. Amelde (ibâdette) Hanefî mezhebine tâbi olanların ekserîsi Mâtürîdî îtikâdındadırlar.

Hayâtını ilme ve Ehl-i sünnet îtikâdını yaymaya hasr eden Ebû Mansûr Mâtürîdî’nin, yazdığı çok kıymetli eserlerin başlıcaları şunlardır:

1. Kitâb-üt-Tevhîd: Bu kitapta sapık fırkaların yanlışlığını isbât edip, doğru îtikat olan Ehl-i sünnet îtikâdını çok mükemmel bir şekilde açıklamıştır. Eser, 1970 senesinde Beyrut’ta yayınlandı.

2. Te’vîlât-ül-Kur’ân: Tefsire dâir benzeri az bulunan bir eserdir. Semerkandî bu esere büyük bir şerh yazmıştır. Te’vîlâtü Ehl-is-Sünne adıyla da bilinir. Yazma hâlinde birçok kütüphânede mevcuttur.

3. Reddü Evâil-il-Edille lil-Ka’bi ve Beyânü Vehm-il Mûtezile: Mûtezileyi reddeden ve çürüten bir eserdir.

4. Er-Reddü alâ Usûl-il-Karâmita: Karâmita fırkasını reddeden bir eserdir.

5. Reddu Kitâ b-il-İmâme li Ba’zir-Revâfıza: Eshâb-ı kirâma düşman olanları reddeden bir eseridir.

6. Kitâb-ül-Makâlât fil-Kelâm: Kelâm ilmine dâir bir eseridir.

7. Me’haz-üş-Şer’iyye: Fıkıh ilmine dâirdir.

8. Kitâb-ül-Cedel: Usûl-i fıkıh ilmine dâir bu eserinden başka kitapları da vardır.