IQ, zekâ testlerinde zekâ yaşının kronolojik yaşa (gerçek yaş) bölümünün 100'le çarpılmasıyla elde edilen sonuca verilen addır.
Açılımı "Intelligence Quotient" (zekâ katsayısı, zekâ bölümü) şeklindedir. Batı okullarında uzun süre hâkim oldu. Fakat sonra bâzı şüpheler başladı. IQ test derecelerine eğitimin de tesiri olduğu anlaşıldı. Bebeklerin ellerindeki çıngıraklar, beşiklerdeki fırıldaklar, hareketli oyuncaklar bu testlerin ürünüdür.
Uzmanlar IQ seviyesinin zekâ olmadığı, son derece kompleks bir fenomen kabul edilen zekânın sadece bir boyutu olduğu noktasında birleştiler neredeyse...
Yaklaşık 125 yıllık bir mâzîsi bulunan IQ testinde sonuç 50-155 arasında değişen bir sayı çıkacaktır. Fakat gerçek IQ'yu ölçmenin imkânsız olduğunu da belirtelim. ABD, İngiltere veya Japonya kültür değerlerine göre düzenlenmiş bir zekâ testinin meselâ Türkiye'de, Mısır'da, Endonezya'da doğru sonuçlar veremeyeceğini de hatırlatalım. 1890'da James Cattell ilk defa "Mental Test" kavramını ortaya attı.
Daha sonra 1905 yılında Fransız psikologlar Alfred Binet ve Thedore Simon tarafından halk okullarında okuyan öğrencilerdeki zekâ geriliklerini tesbit maksadıyla zekânın metrik ölçüm skalası yayınlandı. Bu skala "Çan Eğrisi" olarak da tarif edilir.
Bu eğrinin bir ucundaki yüzde 10'luk dilimi üstün zekâlılar meydana getirmektedirler.
Genellikle liderler, mucit ve dahi ilim adamları bu gruptan çıkmaktadırlar. İsrail, Çin, eski Sovyetler Birliği ve ABD gibi ülkeler üstün zekâlıların eğitimleri için 1950'lerdenberi özel okullar ve üniversiteler tesis etmişlerdir.
IQ'lan 140-160 arası olan çocuklar bu okullarda özel bir eğitime tabi tutulmaktadırlar.
Analojiler, örneklemeler ve akıl yürütmelere dayalı ilk zekâ testini geliştiren ve zekâyı yargılama, akıl yürütme ve kavrama kapasitesi olarak gören Binet için IQ yoktu. 20. asrın başlarında ABD'de Terman ve Stern (Alman psikolog) adlı araştırmacılar zekâ yaşının kronolojik yaşla bölünmesiyle ortaya çıkan bir orandan bahsederek bu orana "IQ (Intelligence Quotient)" demişlerdir.
Yani: Akıl yaşının gerçek yaşa bölünüp 100'le çarpılması.
IQ testleri daha çok zihnin sembolleri manipüle edebilmesini ve soyut düşünebilme gücünü ölçer. Meselelere çözüm bulma, akıl ve muhakeme kabiliyetini kullanma bu testlerde çok önemlidir. Ayrıca testi belli zaman diliminde yapmak şartı vardır.
Dinlenmiş, rahat, ferah bir kişinin IQ'su daha yüksek çıkar.
IQ formülü şudur:
IQ = Zekâ yaşı / Biyolojik yaş x 100