Alm. Närmaustauscher (m), Fr. Chaurgement de chaleur.İng. Heat Exchanger. Bir cisim veya ortamdan diğer bir ortama ısı nakletmeye yarayan cihaz. Isı değiştiriciler termik ve nükleer santrallerde, gaz türbinlerinde, ısıtma ve soğutmalarda, kimyâ sanâyii ve diğer teknolojilerde yaygın olarak kullanılırlar. Sun’î uydular ve diğer uzay araçları için özel ısı değiştirici tipleri geliştirilmiştir.Isı değiştiriciler kullanım maksatlarına göre değişik isimler alırlar.Meselâ, kazanlar, buharlaştırıcılar, aşırı ısıtıcılar, yoğunlaştırıcılar ve soğutucular değişik ısı değiştirici türleridir.

En yaygın olarak kullanılan ısı değiştiriciler, ısının bir akışkandan diğer bir akışkana katı bir cisim (genellikle metal) üzerinden aktarıldığı ve sıvıların karışmadığı ısı değiştiricilerdir. Bu tür ısı değiştiricilerde akışkanların akış yönlerine göre üç türlü dizayn (tasarım) biçimi çok sık kullanılır. Akışkanlar paralel fakat ters yönde geçiyorsa “ters akım ısı değiştirici”, paralel ve aynı yönde geçiyorsa “paralel akışlı ısı değiştirici” ve çapraz yönde akım varsa “çapraz akım ısı değiştirici” adını alır.

Bir ısı değiştiricide akışkandan akışkana transfer olan ısı miktarı Q = Dt x †xAxU bağıntısıyla hesaplanır. Bu bağıntıda Q transfer olan ısı miktarı (kilo kalori veya kilo jul cinsinden); Dt, sıcak akışkan ile soğuk akışkan arasındaki ortalama sıcaklık farkını;†,ısıtma veya soğutma işleminin süresini; A, ısı transfer yüzeyini (meselâ, boru demetli bir ısı değiştiricide boruların yanal yüzey alanları toplamı) ve U ise, toplam ısı transfer katsayısını gösterir. U’nun değeri, işlemin biçimine, akışkanların türüne ve kullanılan cihazın yapıldığı malzemeye bağlıdır. Kullanılan birimlerin uygunluk göstermesi şarttır.Meselâ alan olarak m2, zaman olarak saat, sıcaklık farkı olarak °C ve enerji olarak kilo kalori alınırsa U’nun birimi kcal/m2 h°C olur. Isı değiştiricilerde az bir ısı transfer yüzeyinde en yüksek ısı miktarının transfer edilmesi ekonomik açıdan istenilen bir özelliktir.