Alm. Organisation der Islamischen Konferenz, Fr. Organisation de Conférence Islamique, İng. Organization of the Islamic Conference (OIC). İslâm ülkeleri arasında ekonomik, kültürel ve siyâsî dayanışma ve işbirliğini sağlamak ve geliştirmek maksadıyla kurulmuş olan teşkilât. Arapça; “Munazzamatül-Mu’temiril-İslâmî” diye ifâde edilmektedir.

Müslümân devletler arasında dayanışma ve işbirliğini geliştirmek gâyesiyle İslâm konferansları düzenlenmesi düşüncesi bâzı İslâm devletleri tarafından zaman zaman ortaya atıldı. Suudi Arabistan Kralı 1966 yılında “İslâm Birliği” sloganıyla, Fas Kralı ise 1969 yılında “İslâm Dayanışması” adı altında bu düşüncenin önderliğini yaptılar. Bazı Arap devletleri ise Zirve Konferansları akdini tercih ettiklerini açıkladılar. Arap devletlerinin İslâm Konferansları konusundaki görüş ayrılıklarının devam ettiği sırada 21 Ağustos 1969’da İsrâilliler tarafından, Kudüs’te bulunan ve İslâm dîninin en kutsal yerlerinden biri olan Mescid-i Aksâ yakıldı. Mescid-i Aksâ’nın yakılması İslâm ülkelerinde tepkilere sebep oldu. O zamana kadar mevcut olan görüş ayrılıkları bir kenara bırakılarak Suudi Arabistan ve Fas Krallarının çabaları ile 22-25 Eylül 1969 târihinde Fas’ın Rabat şehrinde ilk İslâm Zirve Konferansı toplandı. Bu zirveye ancak 24 İslâm ülkesi katıldı. Devlet veya hükûmet başkanlarının katıldığı bu Zirve Konferansına Türkiye, Dışişleri Bakanı başkanlığında bir heyetle katıldı. Bu zirveye Filistin Kurtuluş Teşkilâtı gözlemci olarak katıldı. Irak ve Sûriye ise katılmayı reddettiler. Bâzı siyahî Afrika ülkeleri de Konferansa gelmediler.

Rabat Zirvesinde Arap ülkeleri arasında ortaya çıkan bâzı görüş ayrılıkları Konferansa devamlılık sağlayacak bir dâimî sekreterya kurulması konusunda da kendini gösterdi. Ancak bu meselenin daha ileride ele alınması kararlaştırılarak zirveye son verildi.

Konferans salonunda “Rabat Bildirisi” olarak bilinen bildiri imzâlanarak dünya kamuoyuna îlân edildi. Bu bildiride İslâm ülkeleri arasında kurulması ve kuvvetlendirilmesi istenen askerî, siyâsî, ilmî ve ekonomik işbirliği esasları yer aldı.

Rabat Zirvesinde ortaya çıkan ve 25 Mart 1970 târihinde Suudi Arabistan’ın Cidde şehrinde yapılan Birinci İslâm Dışişleri Bakanları Konferansı çalışmaları sırasında da devam eden bâzı görüş ayrılıkları, dâimî sekreterya kurulmasını bir müddet geciktirdi. İdâre ve organizasyonun sağlanması, konferans kararlarının uygulamasının izlenmesi ve toplantıların düzenlenmesiyle vazifeli bir sekreteryanın kurulması ve bunun iştirakçi devletler tarafından finanse edilmesi fikri üzerinde yavaş yavaş görüş birliği sağlandı. 26-29 Aralık 1970 târihinde Pakistan’ın Karaçi şehrinde yapılan ikinci İslâm Dışişleri Bakanları Konferansında İslâm ülkeleri arasındaki işbirliği esaslarını ve yeni gelişmeleri görüştüler. İslâm ülkeleri arasındaki bu işbirliği ve dayanışmayı sağlamak üzere İslâm Konferansı Teşkilâtı ve Genel Sekreterliği kurulmasını kararlaştırdılar. Bu konferansta Genel Sekreter tâyin edildi. Mayıs 1971’de Suudi Arabistan’ın Cidde şehrinde resmî olarak İslâm Konferansı Teşkilâtı kuruldu. 29 Şubat-4 Mart 1972 tarihinde Suudi Arabistan’ın Cidde şehrinde toplanan üçüncü İslâm Dışişleri Bakanları Konferansında, İslâm Konferansı kuruluş sözleşmesi kabul edildi. Böylece İslâm Konferansının hukûkî yapısı ve çalışma düzeni kurulmuş oldu. İslam Dışişleri Bakanları dördüncü konferansı 24-26 Mart 1973’te Libya’nın Bingâzi şehrinde, beşincisi Malezya’nın Kuala-Lumpur şehrinde yapıldı.

İslâm Konferansı Teşkilâtının devlet veya hükûmet başkanları seviyesindeki ikinci zirvesi 22-24 Şubat 1974 târihinde Pâkistan’ın Lâhor şehrinde toplandı.

Türkiye lâik bir devlet olarak teşkilâta tam üye olmaktan kaçındı. Bu sebeple toplantılara alt düzeyde temsilci göndererek katıldı. Daha sonra çeşitli ekonomik ve siyâsî sebeplerle siyâset değiştirildi. 15 Temmuz 1975’te Suudi Arabistan’ın Cidde şehrinde toplanan 6. İslâm Dışişleri Bakanları Konferansına Dışişleri Bakanı seviyesinde katıldı. Bu toplantıda Türkiye’nin teşkilâta tam üyeliği kabul edildi. Kıbrıs’taki Müslüman-Türk toplumunun temsilcilerinin de konferansa dâvet edilmesi kararlaştırıldı. İslâm Dışişleri Bakanları Konferansı 7. toplantısı 15 Mayıs 1976’da İstanbul’da yapıldı. Dışişleri bakanları seviyesindeki sekizinci toplantı 11-14 Mayıs 1977 târihinde Lübnan’ın Trablus şehrinde, dokuzuncu toplantı 24-28 Nisan 1978’de Senegal’in Dakar şehrinde, onuncu toplantı 8-12 Mayıs 1979’da Fas’ın Fez şehrinde, on birinci toplantı 17-22 Mayıs 1980’de Pakistan’ın İslamabad şehrinde yapıldı.

Îslam Konferansı Teşkilâtının devlet veya hükûmet başkanları seviyesindeki 3. Zirve toplantısı 25-28 Ocak 1981 târihinde Suudi Arabistan’ın Mekke ve Tâif şehirlerinde yapıldı.

38 İslâm ülkesinin katıldığı bu zirvede çeşitli alanlarda işbirliğini koordine etmek gâyesiyle herbirine bir devlet başkanının başkanlık edeceği üç dâimî komite kuruldu. Bunlardan kısa adı COMCEC olan bu komiteler uygulamada zirveye muhâtap olmakta ve faaliyetleri hakkındaki raporu zirveye sunmakla vazifelidirler. İktisâdî ve Ticârî İşbirliği Dâimî Komitesinin (İSEDAK) başkanlığını Türkiye Cumhurbaşkanı, Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Dâimî Komitesi (COMSTECH)nin başkanlığını Pakistan Cumhurbaşkanı, Enformasyon ve Kültür İşleri Dâimî Komitesi (COMIAC)nın başkanlığını Senegal Cumhurbaşkanı yapmaktadırlar. İslâm Dışişleri Bakanları Konferansının on ikincisi 1-5 Temmuz 1981’de Irak’ın başkenti Bağdat’ta toplandı.

Ayrıca olağanüstü durumlarda da zaman zaman toplanan İslâm Dışişleri Bakanları Konferansı ortaya çıkan yeni durumları değerlendirdi. Irak-İran arasındaki savaşın durdurulması için bir yıl içinde dört defa toplandı.

İslâm Konferansı Teşkilâtının devlet veya hükûmet başkanları seviyesindeki dördüncü zirve toplantısı 1984 senesinde Fas’ın Kazablanka şehrinde yapıldı. Bu zirveye Cumhurbaşkanı Kenan Evren katıldı. Konferans başkan yardımcılığına ve kısa adı COMCEC olan İktisâdî ve Ticâri İşbirliği Dâimî Komitesi (İSEDAK) başkanlığına seçildi. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetini de Rauf Denktaş temsil etti. Aynı toplantıda Pakistan’dan Şerifüddin Pirzâde İslam Konferansı Genel Sekreteri seçildi. İsrâil’le Camp David Antlaşmasını imzaladığı için üyeliği askıya alınan Mısır da yeniden üyeliğe kabul edildi.

26-29 Ocak 1987’de Kuveyt’te yapılan İslâm Konferansı 5. zirve toplantısında İran yer almadı. 1990 yılında Senegal’de yapılması kararlaştırılan İslâm Konferansı Teşkilâtı 6. zirve toplantısı Körfez krizi sebebiyle 9-12 Aralık 1991 târihinde yapılabildi. Bu zirvede İKT kuruluş sözleşmesinde yapılan bir değişiklikle genel sekreterin vazife süresinin bir defaya mahsus olmak üzere dört yıl süreyle uzatılması imkanı sağlandı. Buna uygun olarak 1988 yılında bu vazifeye seçilen Nijer eski başbakanı Dr. Hâmid el-Gâbid’in vazife süresinin uzatılması kararlaştırıldı.

Genellikle her yıl çeşitli İslâm ülkelerinde toplanan İslâm Dışişleri Bakanları Konferansı 3-8 Ağustos 1991 târihleri arasında İstanbul’da toplandı. Bu toplantı Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından açıldı. Turgut Özal konuşmasında teşkilât üyesi ülkeler arasında ekonomik işbirliğinin geliştirilmesini istedi ve İslâm ülkeleri arasında Avrupa Güvenlik İşbirliği Konferansı (AGİK) gibi bir kuruluş teklif etti.

Bosna-Hersek’teki Müslümanlara Sırplar tarafından uygulanan insanlık dışı baskı zulüm ve cinâyetler, İsrâil’in işgâl altında tuttuğu Filistin topraklarındaki Müslümanlara karşı uyguladığı insanlık dışı tutum, ABD’nin ve Hıristiyan Avrupa’nın emrinde hareket eden Birleşmiş Milletler (BM) teşkilâtının Kıbrıs konusundaki çifte standartlı tutumu sebebiyle, Türkiye Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın teklifiyle Senegal’in Dakar şehrinde 6. İslâm Zirvesi Genişletilmiş Başkanlık Divanı toplantısı 12 Ocak 1993’te yapıldı. Toplantıdan sonra yayınlanan ortak bildiride, İslâm ülkelerini ilgilendiren çeşitli meseleler ile Türkiye’nin teklif ettiği bütün hususlar yer aldı. Dakar toplantısında Bosna-Hersek için İslâm Zirvesinin toplanması kararlaştırıldı. İslâm Zirvesinin toplanması için İslâm Konferansı Teşkilâtı Başkanı ve Senegal Cumhurbaşkanı Abdou Diouf’a yetki verildi. 7. İslâm Zirvesinin daha sonra kesinleşecek bir târihte Suudi Arabistan’da yapılması kararlaştırıldı.

İslâm Konferansı Teşkilâtı üye devletlerin sosyal, ekonomik, ilmî ve kültürel faaliyetleri arasında koordinasyon sağlayarak İslâmî dayanışmayı güçlendirmeyi gâye edinir. Dünyânın çeşitli yerlerinde Müslümanların yürüttükleri mücâdeleyi güçlendirmek gâyesiyle ırk ayrımına karşı çıkar, sömürgeciliğin her şeklini ortadan kaldırmaya çalışır.

Bütün Müslüman milletlerin vekar, bağımsızlık ve millî haklarını korumak gâyesiyle onların mücâdelesini güçlendirmeye çalışır, üye devletler ile diğer devletler arasında işbirliği ve anlayışı geliştirmeye elverişli ortam hazırlar. İsrâil ve onu destekleyen devletlerin Filistin Kurtuluş Teşkilâtına (FKT) karşı izledikleri ayrımcı politikalara son vermeleri için çalışır. Üye ülkeler arasında ayrılıkların giderilmesi ve bu ülkelere yönelecek dış tehditleri önlemek için gerekli tedbirleri almaya çalışır. Mukaddes yerlerin korunması için tedbirler alır. Mukaddes yerlerin korunması için sarf edilen gayretleri ve Filistin halkının mücâdelesi için sağlanan desteği koordine eder, haklarını tekrar kazanması ve topraklarını kurtarması için Filistin halkına yardım eder.

İslâm Konferansı Teşkilâtı, adâlet üzerine kurulu milletlerarası barış ve güvenliği desteklemek için gerekli tedbirleri alır. Üye devletler arasında eşit muamele yapar. Üye ülkelerin biribirlerinin toprak bütünlüğüne bağımsızlığına ve iç işlerine karışmamalarını sağlamaya çalışır. Üye ülkeler arasında bir anlaşmazlık çıkarsa barışçı yollardan arabuluculuk yaparak halleder. İslâm ülkeleri arasındaki birliği bozmaya yönelik kuvvet kullanmaya ve tehditlere mâni olur.

İslâm Konferansı teşkilâtının en üst ve en yetkili karar organı devlet ve hükûmet başkanları seviyesindeki “İslâm Zirvesi”dir. İslâm ülkelerini ilgilendiren umûmi konularla ilgili olarak istek üzerine toplanır. İslâm Konferansı Teşkilâtının takîb edeceği umûmî siyâseti tesbit eder. 1981 senesinde Suudi Arabistan’ın Mekke ve Taif şehirlerinde toplanan üçüncü İslâm zirvesinde, sonraki zirve toplantılarının üç yılda bir yapılması kararlaştırıldı.

İkinci derecede yetkili karar organı İslâm Ülkeleri Dışişleri Bakanları Konferansıdır. Mutad olarak senede bir defa daha önce tesbit edilen bir devlette toplanır. Teşkilâtın gâyeleri doğrultusunda yapılan çalışmaları gözden geçirir, İslâm ülkelerinin ortak meseleleriyle ilgili kararlar alır, Dâimî Mâliye bürosunun hazırladığı İslâm Konferansı Teşkilâtı Genel Sekreterliğinin bütçesini onaylar. Gerekli gördüğü durumlarda İslâm Zirvesinin toplanmasını kararlaştırır.

Üçüncü yetkili organ devamlı olarak vazife yapan İslâm Konferansı Genel Sekreterliğidir. İslam zirvesinde ve Dışişleri Bakanları Konferansında alınan kararları uygular. İslam Konferansı Teşkilâtının kuruluş sözleşmesinde belirtilen usûle göre ve genel sekreterin yaptığı plâna göre işleri yürütür. Genel Sekreterliğe, İslam Konferansı tarafından bölge esasına göre (Asya, Avrupa, Arap) üye ülkelerden seçilen genel sekreter başkanlık eder. Genel sekreter dört sene müddetle vazife yapar. Genel Sekreterliğin işlerini yürüten dört tâne genel sekreter yardımcısı bulunur.

İslâm Konferansı Genel Sekreterliği merkezi Suudi Arabistan’ın Cidde şehrindedir. Teşkilâtın kuruluş bildirisinde Genel Sekreterlik merkezinin Kudüs İsrâil işgâlinden kurtarılıncaya kadar Cidde’de bulunması, Kudüs kurtarıldıktan sonra devamlı olarak Kudüs’te bulunması karara bağlanmıştır. Genel sekreterliğin resmî olarak kullandığı diller Arapça, İngilizce ve Fransızcadır.

İslâm Konferansı Teşkilâtı bünyesinde İslâm Devletleri Adâlet Mahkemesi adıyla bir mahkeme de vardır. On bir üyesi bulunan bu mahkemenin üyeleri İslâm Ülkeleri Dışişleri Bakanları Konferansı tarafından seçilir. Bu mahkemenin müstakil bir bütçesi bulunur. Bu mahkemede Arapça, İngilizce ve Fransızca dilleri kullanılmaktadır.

İslâm Konferansı Teşkilâtı bünyesinde bulunan özel uzmanlık komitelerinden bâzıları şunlardır: Kudüs Komitesi, Dâimî Mâliye Komitesi, İslâm Ekonomik Sosyal ve Kültürel İşbirliği Komitesi.

İslâm Konferansı Teşkilâtına bağlı kuruluşlardan bâzıları da; İslâm Kalkınma Bankası, Milletlerarası İslâm Haber Ajansı, İslâm Dayanışma Fonu, Dünyâ İslâm Eğitim Merkezi, İslâm Ülkeleri Sanâyi ve Ticâret Odaları Birliği, İslâm Ülkeleri Başkentleri Birliği, İslâm Ülkeleri Eğitim, Bilim ve Kültür Birliğidir. Teşkilâtın yan organlarından olan Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi Ankara’da bulunmaktadır.

Her İslâm ülkesi İslâm Konferansı teşkilâtına üye olabilmektedir. Üyelik üçte iki (2/3) çoğunluğun onayı ile yürürlüğe girer. Üyelikten yazılı bildirimde bulunmadan ayrılmak mümkündür. İKT’nin bütçesi üye ülkelerin ödedikleri katkı paylarından meydana gelir. Katkı payları üye ülkelerin millî gelirine göre hesaplanır. Türkiye’nin payı yüzde dört (% 4) tür.

Merkezi Cidde’de bulunan İslâm Konferansı Teşkilâtına 1993 yılı başlangıcına göre 55 İslâm ülkesi üyedir. Arnavutluk, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhûriyeti (KKTC), Mozambik ve Moro Kurtuluş Cephesi gözlemci statüsündedir. Üye ülkelerin isimleri ise şunlardır: Afganistan İslam Devleti, Arnavutluk (gözlemci), Âzerbaycan Cumhûriyeti, Bahreyn, Bangladeş Halk Cumhûriyeti, Benin Cumhûriyeti, Birleşik Arap Emirlikleri, Bosna-Hersek, Brunei Dâresselâm Sultanlığı, Burkina Faso, Cezâyir Demokratik Halk Cumhûriyeti, Cibuti Cumhûriyeti, Çad Cumhûriyeti, Endonezya Cumhûriyeti, Fas Krallığı, Filistin Devleti, Gabon Cumhûriyeti, Gambiya Cumhûriyeti, Gine Cumhûriyeti, Gine Bissau Cumhûriyeti, Irak Cumhûriyeti, İran İslâm Cumhûriyeti, Kamerun Cumhûriyeti, Katar Devleti, Kazakistan, Komor Adaları Federal Cumhûriyeti, Kuveyt Devleti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhûriyeti (gözlemci), Libya Arap Halk Sosyalist Cemâhiriyesi, Lübnan Cumhûriyeti, Maldiv, Malezya Devleti, Mali Cumhûriyeti, Makedonya, Mısır Arap Cumhûriyeti, Moritanya İslâm Cumhûriyeti, Nijer Cumhûriyeti, Nijerya Federal Cumhûriyeti, Özbekistan, Pakistan İslâm Cumhûriyeti, Senegal Cumhûriyeti, Sierra Leone Cumhûriyeti, Somali Demokratik Cumhûriyeti, Sûdan Demokratik Cumhûriyeti, Suudi Arabistan Krallığı, Sûriye Arap Cumhûriyeti, Tacikistan, Tunus Cumhûriyeti, Türkiye Cumhûriyeti, Türkmenistan Cumhûriyeti, Umman Sultanlığı, Uganda Cumhûriyeti, Ürdün Hâşimî Krallığı, Yemen Cumhûriyeti, Zambiya, Zanzibar (Pakistan tanımamış).