değerli ilim adamı. Anadolu Danişmendli Beyliğini kuran Melik Danişmend neslindendir. 1892 yılında Merzifon’da doğdu. Cebeli Garbî mutasarrıflarından Emir Mehmed Kâmil Bey ile Melek Hanım’ın oğludur.

İlk ve orta tahsilini özel olarak yapan İsmâil Hâmi, Şam İdâdîsinin son sınıfına imtihanla girerek bu okulu bitirdi. İstanbul’a gelip Mülkiye (Siyâsî Bilgiler Yüksek Okulu) Mektebine kaydoldu ve 1912 yılında burayı bitirdi. Okulu bitirince Fransa’ya gittiyse de burada fazla kalmayıp yurda döndü ve Hâriciye Nezâretine kâtip olarak girdi. Mîzac ve yetişme tarzı olarak memuriyeti benimsemediğinden öğretmenliği tercih etti. Aynı senenin Aralık ayında Mâliye Yüksek Mektebinde târih öğretmeni olarak işe başladı. Muhtelif okullarda öğretmenlik yaptıktan sonra 1914’te Bağdat Hukuk Mektebi Müdürlüğüne gönderildi. Bu vazîfede, Birinci Dünyâ Harbinde Bağdat’ın İngilizlerce işgâline kadar kaldı.

Memleketin yabancı devletler tarafından işgâl edildiği 1919 yılında Memleket Gazetesi’ni çıkardı. Baskılar netîcesinde dört ay sonra gazetesi kapanan İsmâil Hâmi, Sivas Kongresine İstanbul Temsilcisi olarak katıldı. Kongre devâmınca Genel Sekreterlik ve Kongre İstihbârât Şûbesi Şefliği vazîfesinin yanısıra ilk defâ kongre sırasında çıkan İrâde-i Milliye Gazetesi’nin baş yazarlığını da yaptı. İstiklâl Harbinin zaferle sona ermesinden sonra resmî vazîfe ve siyâsetten tamâmen çekilerek kendisini tetkik, araştırma ve yazmaya verdi. İsmâil Hâmi Fransızca, Arapça, Farsçayı çok iyi bilir, Almanca, Lâtince ve Sümerceyi okuyup anlardı. Bundan sonraki yıllarda basılan otuz bir eseri yayınlanan İsmâil Hâmi Danişmend, 12 Nisan 1967’de kalp yetmezliğinden vefât etti. İstanbul’daki Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

Eserleri:

Türklerle Hind Avrupalıların Menşe Birliği (iki cilt), Türkçe-Osmanlıca-Fransızca Sözlük, Fransızca-Türkçe Resimli Büyük Dil Kılavuzu (üç cilt), Fransızca Kıyâsî ve Gayr-ı Kıyâsî Fiiller, Târih ve Coğrafya’ya âit Değişik İsimler Lügatı, Seyyid (tercüme), Nikomed (tercüme), Destan ve Divan Edebiyâtında İstanbul Sevgisi, Ali Suâvi’nin Türkçülüğü, Cimri (tercüme), Hastalık Hastası (tercüme), Türk Târih Kurumuna Açık Mektup, Îzâhlı Osmanlı Târihi Kronolojisi (altı cilt), İstanbul Fethinin İnsânî ve Medenî Kıymeti, Baltacının Prut Zaferi, Türkiyat ve İslâmiyet Tedkikleri Külliyatı, Türk Irkı Niçin Müslüman Olmuştur', Garp Menbalarına Göre Eski Türk Seciye ve Ahlâkı, Garp Menbalarına Göre Garb Medeniyetinin Menbaı Olan İslam Medeniyeti, Sadrâzam Tevfik Paşanın Dosyasındaki Resmî ve Hususî Vesikalara Göre 31 Mart Vak’ası, Îzâhlı İslâm Târihi Kronolojisi (7 cilt), Garb Menbalarına Göre Eski Türk Demokrasisi, Türk Meseleleri, Târihî Meseleler ve Menkabeler Lügatı, Garb Menbalarına Göre Garb Âleminin Kur’ân-ı Kerîm Hayranlığı, Sümer, Türk Dil birliği (iki cilt), İstanbul Fethinin Medenî Kıymeti, Fâtihin Hayâtı veFetih Takvimi, Târih ve Efsâneye Göre Arapların İstanbul Seferleri (tercüme).