Alm. Enteignung (f) (Von Grundbesitz), Fr. expropriation (f) légale, İng. legal expropriation. Toplumun faydalanması için yapılacak hizmetlerde gerekli olan, şahıslara âit gayri menkullerin kamu tüzel kişilerce satın alınması. İstimlâk, idârî bir muâmele olmakla beraber, ferdin mülkiyet hakkının bir tahdidi olduğundan aynı zamanda adlî mevzûat dâhilindedir. Kamu tüzel kişilerin toplumun istifâdesi için yaptığı çalışmalarda, zarûret hâlinde tatbik edilir. İstimlâk sâdece gayri menkullerin satın alınmasıdır. İstimlâkın özel bir çeşidi olan devletleştirmede gayri menkullerin (taşınmaz malların) yanısıra menkullerin de (taşınır malların da) satın alınması sözkonusudur. (Bkz. Devletleştirme)

Eskilerden beri istimlâk, anayasa ve kânunlarla çok sıkı usûl ve şekil şartlarına bağlanmıştır. Mecelle’de 26 ve 1216. maddelerde bu husus açıkça belirtilmiştir. Bu maddeler: 26. madde: “Zarar-ı âmmı def için zarar-ı has ihtiyâr olunur.” (Toplumun zararını önlemek için ferdin zararı tercih edilir.) 1216. madde: “Led-el-hace emr-i Sultanî ile bir kimsenin mülkü, kıymeti ile alınıp, tarîka ilhâk olunabilir. Fakat te’diye-i semen olunmadıkça mülkü yedinden alınamaz.” (İhtiyaç hâlinde pâdişâh emriyle bir kimsenin mülkü, kıymeti ile alınıp yola katılabilir. Fakat değeri ödenmedikçe mülkü elinden alınamaz.) şeklindedir.

Memleketimizde son olarak hazırlanan ve kabul edilen 1982 Anayasasında bu husus şu şekildedir. 46. madde; Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamâmını veya bir kısmını, kânunda gösterilen esas ve usûllere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idârî irtifaklar kurmaya yetkilidir.

Kamulaştırma bedeli, nakten ve peşin olarak ödenir. Ancak tarım reformunun uygulanması, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların bedellerinin ödenme şekli kânunla gösterilir. Kânunun taksitle ödemeyi öngörebileceği bu hallerde, taksitlendirme süresi beş yılı aşamaz; bu takdirde taksitler eşit olarak ödenir ve peşin ödenmeyen kısım Devlet Borçları için öngörülen en yüksek fâiz haddine bağlanır.

Kamulaştırılan topraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye âit olanlarının bedeli, her hâlde peşin ödenir. Para karşılığı olarak bir arsa veya gayri menkulde gösterilebilir.