Alm. Beschleunigung (f), Fr. Accélération (f), İng. Acceleration. Hızın birim zamandaki (bir sâniyedeki) değişme miktarı. İlk defâ İtalyan Fizikçisi Galileo tarafından açık bir şekilde târif edildiği bilinmektedir. Galile, eğik düzlemde, aşağı yuvarlanan bir top ile yaptığı deneylerde, bütün cisimlerin aynı ivme ile düştüklerini tesbit etmiştir. Yaptığı bu deneyler ve daha sonra ivmenin sâbit olduğunu ispat etmesi, o zamâna kadar gelmiş olan eski Yunan felsefecilerinden Aristo’nun bu konudaki nazariyesine son vermiştir. Aristo, ağır cisimlerin, hafif cisimlere nazaran daha hızlı düştüğünü iddiâ etmiştir. Ortalama ivme, âni ivme, çizgisel ivme ve açısal ivme şeklinde ivme türleri mevcuttur. Yol ve hız çizgisel ise ivme çizgisel; açısal ise açısaldır. Fizikte ivme sembolü “a”dır.

Ortalama ivme: Eğer cismin hızı zamanla değişiyorsa, ortalama ivme hızdaki değişimin geçen zamâna bölümü ile hesaplanabilir. Bir hareketlinin t1 zamanındaki hızı v1; t2 zamanındaki hızı v2 ise bu hareketlinin ortalama ivmesi:

V2 - V1 Dv

a = ————— = ——

t2 - t1 Dt

İvme için cm/s2 ve m/s2 yaygın kullanılan birimlerdendir. Eğer hız artıyorsa ivme pozitif, azalıyorsa ivme negatiftir.

Âni ivme: Ortalama ivme hesâbında kullanılan zaman aralığının azaltılması ve sıfıra yaklaştırılması hâlinde hesaplanan ivmedir. ~t fi 0 durumunda ~v/~ t oranının limitine âni ivme denir. Bütün doğrusal olan hareketlerde cebirsel ifâde olarak ivme, hızın zamâna göre birinci türevidir.

dv d2x

a = —— = ——

dt dt2

Yolun zamâna göre ikinci türevi de ivmeyi verir. Bir doğru üzerinde hareket eden bir cismin, birim zaman aralıklarındaki hız değişimleri hep aynı ise, ivme sâbittir. Böyle sâbit ivmeli hareketlere “düzgün değişen doğrusal hareket” denir. Yeryüzüne yakın serbest düşen cisimlerin hareketi buna bir örnektir. Serbest düşen cisimlerin yerçekimi dolayısıyle kazandıkları sâbit ivme g ile gösterilir. Yaklaşık olarak 9,80 m/s2dir. Yerçekimi ivmesi cismin kütlesine bağlı değildir.

Cismin yaptığı hareket R yarıçaplı bir dâire veya yay üzerinde ise söz konusu ivme merkezcil ivmedir. Yönü merkeze doğrudur. a= v2/R formülü ile ifâde edilir.