"Burası beşinci iklimin yaşandığı yerdir. Suyu ve havası çok güzeldir. Bu gölün çevresinde 45 tane köy vardırki, bunlar bağlı bahçeli, camili, hamamlı, küçük birer çarşılı mamur köylerdir. Bu gölün suyunda cıvar ahali çamaşır yıkar. Hiç sabun sürmedikleri halde yinede bembeyaz olur. Bu gölde 70 çeşit balık bulunur."

Bu sözler 1648 yılında iznik'e uğrayan Evliya Çelebinin "seyahatname"sinde yer almaktadır.

İznik Gölü Cennet ülkemizin en güzel göllerinden biridir. Beşinci büyük gölümüzdür. Çevresindeki zeytin ormanlarının altın sarısı müşküle üzüm bağları ve her mevsim binbir çeşit sebze ve meyvenin yetiştiği bitek topraklarının yaşam kaynağı; ilkçağın ‘Askanya'sıdır. (Ascanius) Mitolojiye göre; bolluk, bereket, şarap ve toprak tanrısı ‘Dionizos'un yıkandığı yerdir. Bir teknotik çukur içinde oluşan İznik Gölü'nün yüzölçümü 310 kilometrekaredir. Doğu-batı doğrultusunda uzanan bu elips şeklindeki gölün uzunluğu 33 km. genişliği 12km. çevresi 95 km.dir. En derin yeri 87 metre yüzölçümü 303 kilometre karedir. Denizden yüksekliği 85 metredir.

Samanlı dağları ile Avdan ve Gemiş dağlarının arasındaki çukur bir alanda bulunur. Binlerce yıldır bu gölün suyunu yağışlar ve dipsu kaynakları ile, gölün hemen güneyinde uzanan Avdan ve Gürle dağlarından gelen Sölöz Deresi, Ekinlik Deresi, Seki Deresi, Karabük Değirmenderesi, Şaraphane Deresi ve daha 30'u geçkin, kışın ve bahar aylarında gölü besleyen küçüklü büyüklü dereler sağlamaktadır. Genellikle tatlı, çok az miktarda sodalı bir tadı vardır. Bu tadın tabanında bulunan kükürtle karışmasından geldiği tahmin edilmektedir. Kıyılarının çoğu yeri kumluktur. Bazı yerleri sazlık ve bataklıktır. Eski kaynaklara göre boyu iki metreyi aşan Sazan ve Yayın balıklarının yakalandığı bilinmektedir. İsmini sazlıklardaki yaşantı tarzına borçlu olan Sazan balığının sevdiği durgun, sıcak, sığ ve çamurlu su, gölün genellikle sazlık kısımlarında mevcuttur. Fazla sular Gölyazı (Karsak) Deresi ile Gemlik Körfezi'ne akıtılmaktadır. Son yıllarda bu bağ DSİ'ce tamamen kesilmiştir. Zira kurulan sulama kanalları ile tarım alanları sulanmaktadır.

Bu su yolu ilk çağda "ulaşım" için de kullanılmıştır. Tarih öncesi devirlerde İstanbul Boğazı, çeşitli nedenlerle kapatılınca Marmara Denizi'nden Karadeniz'e; Gemlik Körfezi Karsak Suyu ile Askanya Gölü'ne (İznik Gölü) geçilmekte, oradan da Sangarios (Sakarya lrmağı) yolu ile Karadeniz'e ulaşmaktaydı.

Ama İznik gölü ve havzası kanalizasyonlar kirletilmektedir. İlaç tankerleri artıklarını göle boşaltmakta, göl kıyısındaki kumlarda çalınmaktadır. Göle karşı bu ilgisizlikten dolayı bugün İznik gölü ve çevresi büyük bir tehlike altındadır.