on birinci ve on ikinci yüzyıllarda yetişen fıkıh, tefsir ve hadis âlimi; velî. İsmi, İyâd bin Mûsâ es-Sebtî olup, künyesi Ebü’l-Fadl’dır. Kâdı İyâd diye meşhur olmuştur. Evliyânın ve Mâlikî mezhebi âlimlerinin büyüklerindendir. 1083 (H.476) senesinde Endülüs’te Sebte şehrinde doğdu. 1150 (H.544)de Merrâkeş’te vefât etti. Şehrin içinde bulunan Bâb-ı İlân denilen yerde defnedildi.

Küçük yaştan îtibâren Kurtuba’da ve diğer ilim merkezlerinde birçok âlimle görüşüp sohbet etti. Kendilerinden ilim öğrendi. Ebû Ali el-Gassânî’den icâzet aldı. Fıkıh ilmini, Ebû Abdullah Muhammed bin Îsâ et-Temîmî’den öğrendi. İlim öğrenip hadîs-i şerîf rivâyet ettiği âlimlerin sayısı yüzden fazladır. Kendisinden de; Abdullah bin Muhammed el-Eşîrî, Ebû Câfer el-Gırnatî, Ebû Muhammed el-Hucrî ve başka birçok kimse ilim öğrendi.

Kâdı İyâd hazretleri, tefsir, hadis ve fıkıhtan başka; târih, neseb, nahiv, lügat ve diğer ilimlerde de derin âlim olup, aynı zamanda şâirdi. Çok kıymetli şiirleri vardır. Zamânında bulunan âlimlerin imâmı, önderiydi. Aklı, zekâsı, fehmi (anlayışı), dikkati fevkalâdeydi. Hadîs-i şerîfleri toplamakta, onları kaydetmekte gayret ve ihtimâmı çok fazla idi. Her hâliyle, âlimlerin makbûlü olan Kâdı İyâd haram ve şüphelilerden çok sakınır, hattâ şüpheli olmak korkusuyla mübâhların çoğunu terkederdi. Dünyâya hiç ehemmiyet ve kıymet vermez, devamlı ilim ve ibâdetle meşgul olurdu. Doğduğu şehir olan Sebte’de ve Gırnata’da uzun zaman kâdılık yaptığından Kâdı denmekle meşhur olmuştur. Dînî ve dünyevî bütün işlerinde çok sağlam, îtikâdı kuvvetli, her türlü bid’atten uzak, ilmiyle amel eden, ilim öğreten, sevilen, sayılan bir âlimdi.

Kâdı İyâd hazretleri birçok eser yazmıştır. En meşhur eseri, Şifâ-i Şerîf’tir. Bu eserin çeşitli şerh ve hâşiyeleri ile açıklamaları yapılmıştır.

Şifâ, dört kısım hâlinde tertib olunmuştur. Her kısım da kendi arasında bölümlere ayrılmıştır.

Birinci kısım: Peygamber efendimizin medhi, övülmesi hakkında olup, Allahü teâlânın, Peygamberimizi medh etmesini, Peygamberimizin her bakımdan bütün varlıklardan her zamanda üstün olduğunu, peygamberlik alâmetlerini ve mûcizelerini anlatan bölümlere ayrılır.

İkinci kısım: Peygamberimize (sallallahü aleyhi ve sellem) îmân, sünnetine uymak, O’na saygı, sevgi göstermek ve salâtü selâm getirmenin fazîleti gibi bölümlere ayrılır.

Üçüncü kısım: Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) hakkında câiz olmayan ve câiz olan şeyler, din ve dünyâ işlerine âit hâller anlatılmaktadır.

Dördüncü kısım: Peygamber efendimize dil uzatan kimseler hakkında cezâî hükümler yer almaktadır. Kitap, genel olarak Peygamber efendimizi tanımayı ve O’na tâbi olmayı anlatır.

Ayrıca; Meşârik-ül-Envâr, Tertîb-ül-Medârik ve Takrîb-ül-Mesâlik, Şerhu Sahîh-i Müslim (Kitâb-ül-İkmâl), Et-Târih, İzhâr-ur-Riyâd fî Ahbâr-il-Kâdı İyâd, El-Günyetü eserlerinden bâzılarıdır.

11. Cild
Kâdı Muhammed Zâhid - Kılıçotu