Alm. Schild (m), Fr. Bouclier (m) Ecu (m), İng. Shield, bucker. Savaşlarda ateşli silâhların kullanılmaya başlanmasından önce, savaşçıların ok, mızrak, kılıç, topuz, gürz darbelerinden kendilerini korumak için kullandıkları âlet. Genellikle dirkdörtgen, yuvarlak ve oval biçiminde olan kalkanların üzerleri çeşitli süslemelerle bezenirdi. Kalkan yapımında muhtelif mâdenler, gergedan ve fil derisi, jüt, kablumbağa kabuğu, kamış, ağaç kabuğu gibi malzemeler kullanılırdı. Eski savaşçılar, düşmanın kılıç, mızrak ve oklarından kendilerini korumak için kalkanlarını sol elleriyle tutup, sağ elleriyle de savaşırlardı.

Eski Türk kalkanları yuvarlak, dikdörtgen, göbekli veya kabarık olurdu. Türk kalkanları yapıldıkları malzemeye göre çeşitli isimler alırlardı. Meselâ; demir olanlara “hacefe”, kamış üzerine deri gerilenlere “dereka” veya “matrak”, çelikten yuvarlak kalkanlara ise “yeleb” denilirdi, bu cinsin kabarık olanları “kubbeli” olarak anılırdı.

Topların yapılıp savaş alanlarında kullanılmasından sonra başındaki personelin zarar görmemesi için yapılan sağlam siperlere de kalkan adı verildi. Günümüzdeki klasik toplarda, top mürettebatının, atılan top, roket ve diğer silâh mermilerinden zarar görmemesi için kalkanlar kullanılmaktadır.

Kalkan kelimesi askerî mânâsından başka, diğer ilim dallarında çeşitli mânâlarda kullanılmaktadır. Astronomide ısı kalkanı, uydunun atmosfere girerken ısı etkisinden korumak için kullanılan elemandır. İnşaata kalkan duvarı, çatıların eğik yüzlerini desteklemek gâyesiyle yapılmış mîmârî eleman. Denizcilikte ise, gemilerde baştan gelen dalgaların güverteye girmesini engelleyen kısım mânâlarında kullanılmaktadır.