Alm. Kanal (m), Wasserstrasse (f), Fr. Canal, aqueduc, conduit (m), İng. Canal, waterway, channel. İnsanlar tarafından belirli bir gâyeyle açılan su yolu.

İlk kanallar sulama ve ulaşım maksadıyla açılmıştır. Bunlara Mezopotamya’da rastlanır. M.Ö. 510-520 senelerinde Büyük Darius, Nil Nehrini Kızıl Denize birleştirecek kanal için çalışmalar yapılmış ve ilk Süveyş Kanalı fikrini ortaya atmıştır. Benzer projeler Romalılar zamanında da ortaya atılmış ve bir kısmı gerçekleştirilmiştir. Değişik bir kanal projesi de Kânûnî Sultan Süleyman Hanın sadrâzamlarından Sokullu Mehmed Paşa tarafından düşünülmüştür. Buna göre Volga Nehri Karadeniz’e bağlanacak, bu suretle Hazar Denizi Karadeniz ile birleşmiş olacaktı.

Kanallar topraktan olduğu gibi, beton, asfalt veya taş kaplı olabilir. Kanallar üzerine yapılacak setlerle su seviyesi alçaltılıp, yükseltilebilir. On beşinci yüzyıldan bu yana kullanılan bu sistemle çok eğimli arâzideki kanallar üzerinde ulaşımı sağlamak mümkün olmuştur. Setler çok çeşitli yapılmaktadır. Bunlardan en çok kullanılanları, yan duvarlara konan kanatçıklar veya tabandan yükselen engellerdir. Eski olanların ahşaptan yapılmasına rağmen, yenileri çelik konstruksiyondur.

Dünyâdaki en önemli iki kanal Panama ve Süveyş olup, bunlar iki okyanusu birbirine bağlar. Bu kanallardan Panama, çeşitli engellere sâhib olup; her havuzdaki su seviyesi, deniz aracı girdikten sonra, yükseltilir ve diğer havuzdaki su seviyesi ile aynı yüksekliğe getirilir. Böylece araç bir havuzdan diğer havuza geçer ve ilerler. Süveyş Kanalı ise deniz seviyesinde olup, herhangi bir müdâhaleye lüzum kalmaksızın araç hareket eder. Panama Kanalı 75 km; Kızıldeniz’i Akdeniz’e bağlayan Süveyş Kanalı ise 1869’da tamamlanmış olup 162 kilometredir.

Düşük mâliyetle ulaşımı sağladığı için, sanâyii gelişmiş ülkelerde kanallardan yaygın bir şekilde istifâde edilir. Özellikle Avrupa ülkeleri bu konuda ileri gitmişlerdir. Fransa’da yaklaşık 5000 km’lik kanal mevcuttur. Belçika ve Hollanda’daki kanallar daha çok deniz seviyesinin altında olup ulaşım ve sulama maksadıyla kullanılır. İngiltere’de 8000 km civârındaki kanalların pekçoğu 1759-1834 yılları arasında inşâ edilmiştir. Rusya’da da sun’î olarak açılmış veya çevrilmiş kanallar mevcuttur. ABD’de ise kanal ulaşımı oldukça gelişmiş olup, demiryollarının yaygınlaşmasıyla duraklamıştır. Memleketimizde ovaların sulanması için yapılan su kanalları gün geçtikçe artmaktadır.