1495 yılında Trabzon'da doğdu, 1566 yılında Zigetvar'da öldü. Yavuz Sultan Selim ve Hafsa Sultanın tek oğullarıdır. Avrupa'da "Muhteşem Süleyman" olarak tanınır. Trabzon'da iyi bir eğitim aldı. Babasının ölümü üzerine 25 yaşında tahta geçti. İlk işi, kendisinden önce yapılan haksızlıkları gidermek için çalışmak oldu. Yurtlarından sürülen Mısırlıların geri dönmelerine izin verdi. Haksız yere ya da rüşvetle belirli konumlara gelenleri görevlerinden uzaklaştırdı. Halkın can ve mal güvenliğini koruma altına almak amacıyla yasalar çıkardı. Osmanlı topraklarında yaşayan herkesin din ve ulus farkı gözetilmeden eşit olma ilkesini getirdi. Sarayın, hükümet işlerine keyfi olarak karışmasını engelledi. Görev ve yetki ayrımı yaptı. Haksız vergi ve kazançları kaldırdı. Halka karşı yapılan her tür baskıya karşı koruyucu önlemler aldı. Yavuz'un baskı ve şiddet döneminin yerine kanunlardan oluşan bir dönem getirdiği için "Kanuni" adıyla anıldı.

Yavuz Sultan Selim dönemi, Kanuni'nin hem doğuda hem de batıda rakipsiz olmasını sağlamıştı. Kanuni Sultan Süleyman ilk iş olarak iç isyanları bastırdı. Batıda Belgrat, Macaristan'ın tamamı, Budin gibi birçok Avrupa ülkesini ve kentini aldı. Viyana kapılarına kadar dayandı; ancak olumsuz hava koşulları nedeniyle Viyana'yı fethedemedi. Kanuni, Avrupa'da Haçlı birliğini parçalamak için Fransa'yı yanına almak istiyordu. Bu nedenle Fransa'ya çeşitli ticari ve hukuki imtiyazlar verildi. Bu imtiyazlara Avrupa tarihinde "kapitülâsyon" denildi. I. Mahmut döneminde bu imtiyazlar diğer Avrupa ülkelerine de verildi. Zamanla Osmanlı Devleti'ne çok büyük zararlar veren bu kapitülâsyonlar, 1923 yılında yapılan Lozan Anlaşması'yla kaldırıldı. Doğuda İran'a karşı birçok sefer düzenlendi. Sonunda şahın barış istemesi üzerine Amasya'da antlaşma imzalandı. Bu antlaşma, Türkiye ve İran arasındaki ilk resmi antlaşmadır. Denizlerde de çok büyük zaferler elde edildi. Rodos Adası fethedildi. Bu dönemde Barbaros Hayrettin Paşa kaptanıderyalığa getirildi. Barbaros Hayrettin Paşanın yönettiği Preveze Deniz Savaşı sonunda, Akdeniz bir Türk denizi oldu. Cerbe Adası ve Trablusgarp fethedildi. Kanuni döneminin en önemli sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa idi. Bu sadrazam da çok büyük yararlılıklar gösterdi. Kanuni, yaşlandığı dönemlerde karısı Hürrem Sultanın etkisinde kalmaya başladı. Hürrem Sultanın çeşitli entrikaları sonucunda birçok şehzade ve devlet adamı öldürüldü. Aynı şekilde Hürrem Sultanın etkisiyle pek çok siyasi karar alındı. Bu dönem, harem kadınlarının Osmanlı yönetiminde söz sahibi olma döneminin başlangıcı sayılır.

Kanuni son seferini Avusturya üzerine yaptı. Zigetvar Kalesi kuşatıldı. Burada 72 yaşında olan padişah, kale fethedilmeden önce öldü. Oğlu II. Selim gelene kadar ölümü Sokullu Mehmet Paşa tarafından askerlerden 48 gün gizlendi. Ölümünden bir gün sonra Zigetvar Kalesi fethedildi. Cenazesi büyük bir törenle İstanbul'a getirilerek Süleymaniye Camii avlusuna gömüldü.

Kanuni Sultan Süleyman, 46 yıl boyunca tahtta kalarak Osmanlı padişahları arasında en uzun süre tahtta kalan padişah olmuştur. Kanuni dönemi ayrıca bilim, sanat, mimarlık ve kültür alanlarında da çok büyük isimlerin yetiştiği bir dönemdir. Özellikle edebiyatta Fuzuli ve Bâki, bilimde Zembilli Ali Efendi, İbni Kemal, mimari alanda Mimar Sinan, coğrafyada Piri Reis, denizcilikte Barbaros Hayrettin Paşa ve Turgut Reis, devlet yönetiminde Sokullu Mehmet Paşa gibi oldukça önemli kişiler yaşamıştır.