Alm. Schildkröte, Fr. Tortue (m.pl.), İng. Turtle, tortoise. Familyası: Chelydridae, Testudinae, Emydidae vs. Yaşadığı yerler: Aslen sıcak memleket hayvanlarıdır. Kara, deniz ve tatlı sularda yaşayan türleri vardır. Özellikleri: Vücutları kabuk biçiminde kubbemsi bir bağa ile örtülüdür. Tehlike ânında baş, bacak ve kuyruklarını içeri çekebilirler. Çeneleri dişsizdir. Yumurtlayarak ürerler. Ömrü: 40-200 yıl kadardır. Çeşitleri: Kara, deniz ve tatlı sularda yaşayan 250 kadar türü bilinmektedir.

Sürüngenler sınıfının, kaplumbağalar (Testudinata) takımından, vücutları, “bağa” denilen kemiksi bir kabukla örtülü, kısa bacaklı, dişsiz gaga ağızlı türlerine verilen genel ad. Tosbağa da denir. Karada, denizde ve tatlı sularda yaşayan 250 kadar türü vardır. Kemik parçalarının kaynaşmasından meydana gelen zırhlarının iki ucunda birer delik vardır. Ön delikten kaplumbağanın başı ile ön iki ayağı, arkadakinden kuyruğu ve iki arka bacağı çıkar. Tehlike ânında bu kısımlarını kabuğunun içine çekebilirler. Alt ve üst yüzeyleri boynuzsu deri levhalarla kaplıdır. Her sene ilâve edilen halkalarına bakılarak hayvanın yaşı tahmin edilebilir. Yaş ilerledikçe veya hastalık ve fizikî şartlara bağlı olarak katları belirleyen çizgiler bozulabilir. 123 sene yaşamış deniz kaplumbağası tesbit edilmiştir.

Bacakları kitinsel pullarla örtülü ve dört parmaklıdır. Parmakları pençelidir. Karada yavaş yürürler. Suda yaşayanlarda ayaklar palet şeklinde olup, parmakları deri ile birbirine yapışıktır. Kuş gagasına benzer, nasırlaşmış, dişsiz çeneleri vardır. Boynuzsu gaga, bıçak gibi keskindir. Dilleri alt çene kâidesine bağlıdır.

Çukurda olan gözleri kapaklıdır. Koku alma duyuları hassastır. Türüne göre otçul veya etçil olanları vardır. Hepsi yumurta ile çoğalır. Akciğer solunumu yapar ve kış uykusuna yatarlar. Günlerce açlık ve susuzluğa dayanabilirler. Akciğer, omurga ve kaburgaları içte, sırt kabuğuna kaynaşmıştır. Amerika ve Avrupa’nın bir çok kısımlarında yumurtası, eti ve kabuğu için avlanırlar. Yarım ton ağırlığa ulaşanları vardır.

Hepsi toprakta açtıkları çukurlara yumurtlar ve üzerlerini tekrar toprakla örterler. Deniz ve tatlı suda yaşayanlar suda çiftleştikten sonra yumurtlamak için kumsallara çıkarlar. Yumurtalar toprağın ısısına bağlı olarak olgunlaşır. 2-3 ay içinde ergine benzer yavrular çıkar.

Kabukları yumuşak olduğundan etçil hayvanlar tarafından bol avlanırlar. Çok azı kurtulmalarına rağmen ömürleri uzun olduğundan nesillerini koruyabilmektedirler. Toprağa gömülerek kış uykusuna yatarlar. Karada yaşayanlar bitkisel besinlerle beslenirler. Ot ile birlikte sümüklü böcek, böcek ve solucan da yerler. Tatlı sularda yaşayanlar etçil olup, balık, kurbağa, tetari (iribaş) gibi çeşitli su hayvanları ile beslenirler. Denizde yaşayanlar ise, bitkisel eğilimli bir kaç türün dışında etcil olup, hem et hem de bitkisel besin yerler. Fırat ve Dicle nehirlerimizde yaşayan, Fırat yumuşak kaplumbağasının sırt zırhı yoktur. Sırtı köseleye benzer bir deri ile kaplıdır. Saldırgan ve ısırıcıdır. Sâdece yumurtlamak için karaya çıkar. Ufak yengeç, böcek, böcek kurdu ve balıklarla beslenirler.

Eşleşme döneminde erkekler arasında kavgalar olur. Erkek dişinin arkasında koşarak tos vurur. Yazın tarlalarda zırhlarının tokuşma sesleri uzaklardan duyulur. Yurdumuzda yaşayan kara kaplumbağaları, 20-30 cm boyunda ve 2-4 kg kadardır. 40 yıl kadar yaşarlar. “Yeşil deniz kaplumbağası”120 cm boyunda ve 450 kg ağırlığındadır. Ilık denizlerde toplu hâlde yaşar, bâzan Akdeniz’e de geçer. Yosun ve başka bitkilerle beslenir. Ayakları palet şeklindedir. Yaz geceleri yumurtlamak için ıssız kumsallara çıkar. Eti ve yumurtası için bol avlanır. Avrupalılar etinden çorba yaptığından “çorba kaplumbağası” da denir.

“Karet kaplumbağası” da aynı bölgelerde yaşar. Fakat bunlar bitki yemezler. Deniz hayvanlarıyla beslenir. Eti ve kabuğu için avlanırsa da eti ishal yapar. Ancak yerliler tarafından yenir. Avrupalılar bu kaplumbağanın etini sevmezler.