Türk geleneksel gölge oyunu. Adını, oyunun iki temel kişisinden biri olan Karagöz'den alan Türk gölge oyunudur. Oyunun kaynağı hakkında çeşitli görüşler öne sürülse de, bunların doğruluğunu kanıtlayacak kesin belgeler yoktur. Kesinliği diğerlerine oranla daha fazla olan bir belgeye göre oyun, ülkemize Mısır'dan gelmiştir.

Halk arasında söylenenlere göreyse, Karagöz'le Hacivat gerçek kişilerdir. Karagöz, Batı Trakya'dan gelip Bursa'ya yerleşmiş bir demirci ustasıdır. Hacivat da inşaatlarda ustabaşı olarak çalışmaktadır. İkisi, Osmanlı padişahı Orhan Beyin Bursa'da yaptırdığı cami inşaatında bir araya gelirler. Aralarındaki söyleşiler öylesine ilgi çeker ki, işçiler işi bırakıp onları izlerler. Bunu öğrenen Orhan Bey, cami inşaatının geri kalmasına neden olduğu için Karagöz'ün başını vurdurur. Korkup kaçan Hacivat da eşkıyalar tarafından öldürülür. Yaptığına pişman olan Orhan Bey, Hacivat'la Karagöz arasında geçen konuşmaları bilen Şeyh Küşteri'den bu konuşmaları dinler. Küşteri, aldığı buyruk üzerine, Karagöz'le Hacivat'ın tasvirlerini yaparak bir perde arkasında oynatır. Böylece Karagöz oyunu doğmuş olur.

Karagöz oyunları; giriş, söyleşme, oyunun kendisi ve bitiş bölümlerinden oluşur. Karagöz oyunlarında değişik tipler vardır. Bunlar değişmeyen özellikleri olan tiplerdir. Kişiler, abartılmış birden çok kişilik özelliğine sahiptir. Zenne, Tiryaki, Yahudi, Acem, Lâz, Kayserili bu tiplerden bazılarıdır.

Karagöz tek bir sanatçının gösterisidir. Karagöz oynatan sanatçıya "Karagözcü" ya da "Hayalbaz" denir. Karagözcü, kendisinin ya da başkalarının yaptığı Karagöz kuklalarını bir çubuğun ucunda ve bir perde arkasında müzik eşliğinde oynatır. Tiplerin konuşmalarını da kendisi seslendirir. Kimi zaman yardımcı da kullanır.

Karagöz, Karagöz oyununun temel kişilerinden biridir. Halkın sağduyusunu yansıtan, içi dışı bir, dürüst ve mert, biraz da çocuksu bir halk adamı tiplemesidir. Geçim sıkıntısı içindedir; bu nedenle altından kalkamayacağı ya da hiç bilmediği işlere el atar, çoğu zaman da başarısız olur. Hayalci değil, gerçekçidir. Dalkavukluk bilmez, çıkarcı davranmaz. Oyunun temel ögesini, Karagöz ve Hacivat'ın kişilikleri arasındaki karşıtlıklar oluşturur.

Hacivat, Karagöz oyununun iki temel kişisinden biridir. Kişiliği Karagözünkiyle karşıt özellikler taşır. Kişilere göre ayrı davranışlar sergileyen, çıkarcı, içten pazarlıklı, var olan düzenden yana, yarı aydın bir tiptir. Yarım yamalak bilgisiyle çevrede bilgiçlik taslar. Çoğu zaman iş veren olarak ortaya çıkar. Karagöz'ü az ücretle, zor işlerde çalıştırır. Dili ağır ve ağdalıdır. Bunun için Karagöz, konuştuklarını kasıtlı olarak anlamaz ve bu anlayamamaktan dolayı oyunda nükteli konuşmalar geçer.

İLGİLİ KONULAR

Hayali Küçük Ali