Alm. Herzenzündugn (f), Fr. Cardite (f), İng. Carditis. Kalbin bakteri, virüs, mantar gibi mikroplar tarafından veya başka faktörlerle iltihaplanması. Kalbi dıştan çevreleyen zarın iltihabına perikardit, kalp kasının iltihâbına miyokardit, kalbin iç yüzünü döşeyen zarın iltihâbına endokardit denir. Hepsi birlikte olursa pankardit ismini alır.

a) Akut (had) perikardit: Bâzı enfeksiyon hastalıkları, bağ dokusu hastalıkları(eklem romatizması, romatoit artrit vb.) allerjik ve otoimmün hâdiseler, akciğer kanserinin kalbe doğru yayılması, üremi, nikris hastalığı, travmalar ve kalp ameliyatları buna sebeb olabilmekte, bâzan da sebep bulunamamaktadır.

Göğüs ağrısı, en sık rastlanan şikâyetlerdir, fakat şart değildir. Bu ağrı nefes almakla, yutkunmakla, hareketlerle ve düz yatınca artar. Teşhisin konulmasında kalbin muâyenesi, elektrokardiyografinin yardımı büyüktür. Asıl tedâvi altta yatan sebebe yönelik olmalıdır. Ayrıca hastanın ağrısı dindirilir. Gerekiyorsa kalp zarları arasında biriken su katetlerle dışarı çekilir ve streoid verilebilir.

b) Kronik (müzmin) konstriktif (kısıtlayıcı) perikardit: Oldukça nâdir görülür. Çoğunda altta yatan sebeb bulunamaz. Tüberküloz, diğer bâzı enfeksiyonlar, kanserlerin yayılmaları veya kalp zarları arasındaki bir kanamaya bağlı olarak husûle gelebilir. Bu durumda kalınlaşmış, kireçlenmiş perikard, kalbin kanla yeterince doluşunu engellemektedir. Buna bağlı olarak kalbin attığı kan miktarı azalır, kalbin çalışma hızı artar. Karın şişliği, nefes darlığı, ayak bileklerinde ödem, çarpıntı iştahsızlık ortaya çıkar. Kesin teşhis röntgen filminde kireçlenmiş perikardın görülmesiyle konulur. Kalp sesleri hafiflemiştir. Tek etkili tedâvi şekli, kalınlaşan perikardı cerrâhî olarak çıkarmaktan ibârettir. Ayrıca altta yatan sebeb varsa o da tedâvi edilir. Hastanın şikâyetleri de giderilmelidir.

c) Miyokardit: Difteri, chagas hastalığı, trişinoz (domuzlardan geçer), toksoplazmaz (en çok domuz ve kabuklu deniz hayvanlarından geçer) ve bâzı viral enfeksiyon hastalıklarında (meselâ ağır grip, çocuk felci) miyokardit, o hastalığın önemli bir parçasını teşkil eder. Mikropların kana karışması esnâsında kalp kasında bâzan yer yer iltihaplanmalar gelişir. Had eklem romatizmasında da miyokarditin yeri çok mühimdir.

Birçok enfeksiyon hastalığında da miyokarditin hafif şekli görülür. Burada sâdece kalbin hızlı çalışması ve bâzı elektrokardiyografi değişiklikleri söz konusudur. Difteriye bağlı miyokarditlerde, kalp hızında bir yavaşlama söz konusu olabilir. Ayrıca sağ ve sol kalp yetmezliklerine âit şikâyet ve belirtiler görülebilir (nefes darlığı, iştahsızlık, öksürük, kalp büyümesi, ödem vb.). Şok tehlikesi veya âni ölüm tehlikesi de vardır. Genel bir hastalık sırasında ölçüsüz bir çarpıntı (nabzın yüzün üzerinde olması) ve aşırı bir kalp büyümesi tesbit edilirse, miyokardit düşünülmelidir.

Özel bir tedâvisi yoktur. İstirahat ve kalp yetersizliğinin genel tedâvisi gereklidir. Altta yatan sebep de tedâvi edilmelidir.

d) Endokardit: Enfeksiyonlu endokardit bakterilere, mantarlara veya riketsiyalara bağlı olabilir. Had (akut) veya hadde yakın (subakut) gidiş gösterir. Sağlam kalpte oturması çok nâdirdir. Önceden hastalanmış olan bir kalp kapağı veya doğuştan gelen bir anormal yapı üzerine oturabilir. Enfeksiyöz endokardit, daha ziyâde romatizmal kalp hastalığı olan genç kadınlarda görülmektedir.

Dişlerin ayrılmaz bir parçası olan streptokokküs vridans isimli mikroorganizmalar en mühim endokardit sorumlularıdır. Diş çekimi, bâdemcik ameliyâtı, anjini tâkiben bir endokardit gelişebilir.

Enfeksiyona bağlı olarak “vejetasyon” ismi verilen bir takım gevrek yapılar kalp zarı üzerinde meydana gelir. Bu vejetasyonların kopup kan dolaşımına karışarak organlara âit damarları tıkamaları netîcesinde bir çok belirtiler ortaya çıkar. Halsizlik, ateş, kansızlık deride kanama odakları, çomak parmak, dalak büyümesi, kalpte ilâve ses duyulması, idrarla kan gelmesi söz konusu olabilir. Bâzen de koma, havâle ve yarım vücut felci görülebilir. Kesin teşhis, kan kültürü ile kanda mikrobun tesbit edilmesiyle konulur.

Hastalığın antibiyotiklerle kontrol altına alınmış olduğu durumlarda dahi, ölüm riski fazladır. zîrâ kalp kapaklarında ağır tahribat meydana gelmektedir.

Tedâvinin etkili olabilmesi için, hastalığa yol açan mikroba karşı etkili bir antibiyotikle gecikmeden tedâviye başlamak gerekir. En etkili ilâçlar penisilin ve streptomisindir. Başarılı bir tedâviden sonra doğuştan olan bir kalp hastalığının düzeltilmesi veya bir kapak değişimine gidilmesi için bir cerrâhî müdâhale gerekebilir.

Streptokokus viridans enfeksiyonlarının önemine binâen, doğuştan olan veya kalp kapağı hastalığı olan şahıslarda diş hastalıklarının tedâvisinden önce (bir saat önce) kas yoluyle penisilin zerk edilir ve üç gün süre ile buna devâm edilir.