Alm. Muskel (m), Fr. Muscle (m), İng. Muscle. Tellerden (fibrillerden) meydana gelen; vücudun, organların ve iç organların hareketlerini sağlayan; ayrıca vücûdu tesbit eden yapılar.

Kasların normalde, sürekli, kısmî kasılmaları vardır, buna kas gerilimi(tonus) denir. Tesbit görevini bu yapar. Kaslar bütün görevlerini belirli hastalıklar dışında, sinirler aracılığı ile yerine getirirler.

Kaslar üç çeşittir: Düz kaslar, çizgili-iskelet kası, yürek kası.

1. Düz kas: Sindirim kanalları, kan damarları ve çeşitli iç organların yapılarında bulunurlar. Kasılma süreleri uzundur, kasılmış durumlarını az enerjiyle ve uzun süre muhâfaza ederler. Düz kas hücresinin tek, oval ve soluk renkte, merkeze, yerleşmiş bir çekirdeği vardır. Bu kasın telcik (fibriler) yapısı düz ve eşit dağılmış olup, ışık kırma durumu bütün kısımlarında aynıdır. Bu yüzden, düz kas denmiştir.

Safrakesesi kanalında, barsakta ve böbrek ile mesâne (idrar kesesi) arasındaki kanalda bulunan kaslarda, kendi kendilerine, kasılmak için lâzım olan sinirsel uyartıyı (impuls) çıkarma kâbiliyeti vardır. Bütün diğer düz kaslar sinirlerini otonom sinir sisteminden alırlar ve istek dışı çalışırlar.

İki çeşit düz kas bulunur: 1) Çok birimli düz kas: Her bir kas lifi için bir sinir lifi vardır. 2) Organların düz kası: Lifleri sık olduğundan her bir kas lifi için bir sinir lifi yoktur.

2. Çizgili-iskelet kası: Vücut ağırlığının % 40’ını teşkil eder. Kas lifi, 10-100 mikron çaplı, 1 mm ile 2-3 cm arası uzunluktadır. Refleks olaylarına katılır. Kasılırken yan ürün olarak ısı verirler. Bu ısı da ayrıca vücutta kullanılır. Hızlı, kısa süreli ve çoğunlukla isteğimiz dâhilinde çalışırlar. Kas liflerinde kenarlara dizilmiş çok miktarda çekirdek bulunur. Her kas lifi kendine âit bir sinir lifine sâhiptir. Kas lifleri (telleri) yüzleri miyofibrilden (telcikten) meydana gelir.

Bu telcikler de aktin ve miyozin parçacıklarından (flamanlarından) meydana gelmiştir. Bunlar protein yapısındadırlar. Her kas telciğinde 2500 miyozin 5000 aktin vardır. Bunların düzenli dizilmeleriyle enine çizgili görünüm arz ederler.

Miyozin parçacığında küçük çıkıntılar vardır. Bunlara çapraz köprüler denir. Bunlar sâyesinde aktin, miyozin tarafından miyozinin merkezine doğru çekilir. Böylelikle kas kasılmış, boyu kısalmış olur.

3. Yürek kası: Birbiriyle ağ şeklinde birleşen çizgili tellerden meydana gelmiştir. Bunlar çizgili kaslardır. Fakat irâde dışı çalışırlar. Bu kasların ritmik olarak kasılmasını sağlayan özel uyarı merkezi ve iletim yolları vardır. Yürek kası lifleri, birbiri ile diziler şeklinde birleşmiş olan bir dizi yürek kası hücresidir. Bitişik hücreler arasında yüzey farklılaşmasından meydana gelmiş zarlar vardır. Bunlar hücrelerin birbirine sıkıca bağlanmasını ve kasılmasını ve kasılma sırasında hücrelerin birbirlerinden ayrılmamasını sağlarlar. Bu zarların hücrenin dış yüzüne bakan zarlara oranla 400 kat daha fazla dirençli oluşu, kalbin bir noktadan uyarılmasına ve bunun yayılmasına imkân verir.

Bütün kaslarda enerji santralı olan mitekondriler ve diğer hücre elemanları bulunur. Ayrıca potasyum, kalsiyum, magnezyum ve az miktarda da sodyum iyonları vardır.

Kasın % 72-74’ü sudur. İçinde ATP (Adenozintrifosfat), fosfokreatin ve çeşitli enzimler bulunur. Organik fosfat türevleri, karbonhidrat ve lipitlerin ara metabolizması kaslara gerekli enerjiyi sağlar.

Kasların sâdece birkaç lifinin uyarılmasıyla kısmî kasılmalar meydana gelir. Buna seğirme denir.

Tekrarlanan uyaranlara karşı kas lifinin elektrikî cevâbı, sinirlerinkine benzer. Hızla tekrarlanan uyaranlarla, kasılıcı mekanizmanın aktivasyonu herhangi bir gevşeme meydana gelmeden tekrar tekrar meydana gelir ve kasın uyaranlara verdiği cevaplar, bir tek devamlı kasılma doğuracak şekilde kaynaşır. Böyle bir cevaba tetanus veya tetanik kasılma denir.

Sağlam hayvan veya insanda sağlam iskelet kası, motor sinirlerinin uyarıldığı durumlar hâricinde kasılmaz. Bu sinirlerin tahrib olması ile kasta atrofi (körelme) husûle gelir. Buna en güzel misal, belden aşağısı felç olan paraplejik hastalarda alt uzuvlardaki kasların körelmesidir. Bir kırık sebebiyle uzun süre alçıda hareketsiz kalan kaslarda da tedbir alınmazsa körelme başlar.

Motor nöronların (hareket ettirici sinir hücreleri) her biriyle, bunun sinir verdiği kas liflerinin tamâmı bir motor birim teşkil eder. Deney hayvanlarında ve insanda bu motor birimlerin faaliyetleri, elektromyografi yöntemi ile incelenebilir. Böylece kasların durumu hakkında bilgi edinilir.