A. KIRIKLAR VE İLK YARDIM

a. Tanımı: Kırık esnekliği aşan direkt veya endirekt travma nedeniyle kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırık kemiğin herhangi bir yerin de olabilir.

b. Belirtileri

- Ani şişme, morarma

- Ani şiddetli ağrı veya hareketle ağrı, hassasiyet

- Normal olmayan görünüş, şekil bozulduğu.

- Kemik uçları oynatıldığında sürtünme sesi

- Hareketlerde azalma, hareketsizlik

- Açık kırıkta kemik ucunun dışarı çıkması, yara-kanama

c. Çeşitleri

1. Kapalı (basit) kırık: Kemik uçları deriyi delmemiştir, yara yoktur. Kemik uçları birbirinden fazla ayrılmamıştır.

2. Açık kırık: Kırılan kemik uçlarından birisi veya ikisi dışarı çıkmıştır, yara ve kanama vardır. Sinirlerde hasar gördüğünden sakatlık riski vardır.

3. Çöken kırık ; Yassı kemiklerde görülen kırık tır. baş kemikleri gibi)

4. Komplike kırık Kırılan kemik komşu organa zarar verir. Kaburga kemiklerinin akciğere zarar verir.

5. Yaş ağaç kırığı: Kemik bütünlüğü tümüyle bozulmamıştır. Bozukluk bir bölümdedir. Sıklıkla çocuklarda görülür.

6. Parçalı kırık Kemik birçok yerinden kırılmıştır.

d. Genel ilk yardım kuralları

- Kırığın durumunu, nerede olduğunu anlamadan, yaralıyı gereksiz hareketlerden kaçınmalı

- Açık bir kırık ise önce kanama durdurulmalı, sonra üzeri temiz bir bezle kapatılmalı

- Kırık yerleştirmek için uğraşılmamalı, küçük kırık kemik parçalarını çıkarmamalı.

- Kırıldı bölge hareketsiz hale getirilmeli. Bu amaçla tahta parçaları, ağaç dalları, karton, gazete, kalem, çengelli iğne, sargılar kullanılabilir. Sayılanların bir çoğu kırığı hareketsiz hale getiren düz nesne olarak tanımlanan ATEL diye de düşünülebilir.

- Bazı dinlendirilmek için askıya alınmalı

- Uygun pozisyonda yaralı sevk edilmel

e. Önemli Kırıklarda Tespit ve İlk Yardım

1. Köprücük Kemiği Kırıkları

- Kırık köprücük kemiği taraftaki koltuk altı boşluğu bezle doldurulur,

- Her iki köprücük kemiği üzerine katlanmış sargı konur ve koltuk altından bağlanır,

- Arkadan 3. bağ, 2 sargı arasından geçirilerek iki omuz aynı düzeye gelinceye kadar gerdirilir ve bağlanır,

- Kırık taraftaki kol askıya alınır, kırık iki tarafta da var ise o zaman 2 kolda askıya alınır,

- Kesinlikle atel kullanılmaz.

- Yaralı oturtularak sevk edilir.

2. Kol Kemiği Kırıkları

- Kırk kol taraftaki koltuk altı boşluğu doldurulur,

- Atel koltuk altına konan bezle beraber 2 yerden bağlanır,

- Atellenen kol geniş bir sargı ile karşı taraf koltuk altından bağlanır, kola 90° lik açı verilir,

- Kol üçgen sargı bezi ile askıya alınır,

- Yaralı oturtularak sevk edilir.

3. Ön Kol Kemiği Kırıkları

- İki atel var ise başparmak yukarıda kalacak şekil de kolun 2 tarafından atellenir,

- Tek atel varsa avuç içi yere gelecek şekilde k atelin üzerine yerleştirilir. Avuç içi ve bilek altındaki boşluk pamuk ile doldurulur. Düğümler atelin üzerine gelecek şekilde kol ile atel bağlanır,

- Kırık kol 90° açı ile parmak uçları karşı koltuk altına gelecek biçimde Üçgen sargı ile askıya alınır veya kol üzerinden ceketin, gömleğin alt ucu kaldırılarak çengelli iğne ile ceketin üst tarafına iğnelenir.

- Yaralı oturtularak gönderilir.

4. Kaburga Kemiği Kırıkları

Daha önce sayılan kırık belirtilerine ek olarak;

- Solunum güçlüğü yüzeysel oluşu,

- Batma hissi,

- Kırık kaburga sayısı fazla ise göğüsün bir bölümü kabarık bir bölümü çöküktür.

- Kaburga kırıklarında

- 2 türlü tespit işlemi yapılabilir;

a. Yaralıya derin nefes verdirilerek kırık kaburganın 3 üst, 3 alt kaburgayı da kapsayacak şekilde göğüs üzerine konan sargı sağlam taraf koltuk altında bağlanır.

b. Koltuk altı bezle desteklenir, sargı kırık taraftaki kol üzerine konur karşı taraf koltuk altında bağlanır.

- Kol 45° açı ile parmak uçlar karşı omzu bulacak şekilde askıya alınır.

- Yaralı oturtulur veya yarı oturtulur Şekilde sevk edilir.

5. Omurga Kırıkları

- Felç riskinin yüksek olduğu kırıklar dır,

-Yaralını önce soluk yolunun açık olup olmadığına bakılır, açık değilse ( boyun omuru kırıklarında çene göğüsten yavaşça ayrılır ve boyun kalın bezden, ceketin kolundan boyunluk yapılarak sarılır.) önce solunum yolu açılır,

- Yaralı, varsa sırt üstü sert bir tahta veya sedyenin üzerine yatırılarak boyun, bel ve diz altı boşlukları doldurulur,yaralı geniş bağlarla bağlanır,

- Geniş tahta yok ise 2 atel koltuk altından topuğa kadar 2 yanına konur ve bağlarla bağlanır,

- Yaralının sedyeye yatırılması için 3 kişi gereklidir, 1. kişi baş ve boyundan 2. kişi sırt ve kalçadan 3. kişi ise bacak ve ayak bileğinden tutar, komutla aynı anda kaldırılmalıdır. Boyun omuru kırık ise 4. kişi sadece başını tutar. Başın kenarı ayakkabı veya kum torbalarıyla desteklenir

- Kesinlikle ayağa kaldırılmaz, oturtulmaz, aksi halde felç olabilir.

6. Kalça Kırığı

Omurga kırıklarında yapılanlar kalça kırığında da yapılarak sevk edilmelidir,

7. Bacak Kemiği Kırıkları

- Kırk; diz ile kalça arasında ise; baştaki atel koltuk altından topuğa kadar uzatılır, 2ç atel kırık bacağın iç kısmına yerleştirilerek 2 atel ortada bacak kalacak şekilde bağlanır. Sonra 2 bacak birbirine bağlanır.

- Kırık diz ile ayak arasında ise;

Dıştaki atel kalça ili topuk arasına uzatılır, diğer işlemler yukarıdaki gibi yapılır,

- Eğer atel yok ise; 2 bacak arasındaki boşluk ceket, palto, örtü gibi yumuşak malzemeyle

doldurularak 2 bacak birbirine bağlanır. Burada sağlam bacak atelin yerine geçmiştir.

- Bacak kırığı olan yaralı sırt üstü yatırılarak sedye ile gönderilir.

B. ÇIKIKLAR VE ILK YARDIM

Eklemi oluşturan kemik uçlarının yer değiştirmesine eklem yüzeylerinin birbirinden ayrılma sına ÇIKIK adı verilir.Hareketli eklemlerde meydana gelir.

a. Belirtileri

- Ağrı

- Şişme, morarma

- Şekil bozukluğu, vücut simetrisinin bozulması,

- Hareketsizlik veya hareket azlığı,

- Eklem çukurunun ele boş olarak gelmesi.

b. İlk Yardım

- Kesinlikle çıkığı yerine yerleştirmek için uğraşmamalı,

- Çıkan organ hareketsiz duruma getirilir, gerekirse askıya alınmalı

- H bölgeye soğuk uygulanmalı,

- Elastiki bandajla bandajlanarak kalp düzeyinden üstte tutulmalı,

- Vücut sıcak tutulmalı,

- Uygun pozisyonda sevk edilmelidir.

C. BURKULMALAR VE ILK YARDIM

Eklemlerin aşırı zorlanmasına bağlı olarak eklemi bağlarının ve yüzeylerinin zedelenmesine BURKULMA denir. Bağların bir kısmı gerilmiş veya yırtılmıştır. Kemik uçları birbirinden ayrılmamıştır. Hareketli eklemlerde meydana gelir.

a. Belirtileri

- Hassasiyet, Şişme-morarma

- Organı kullanamama

- Ağrı

b.İlk Yardım

- Burkulan eklem hareket ettirilmemeli,

- Şişmeyi önlemek için ekleme önce 15-20 dakika aralıklarla ilk 12 saat soğuk sonra sıcak uygulama yapılmalı, (soğuk tutma süresi tartış malıdır. Bazı bilim adamları 6-8 saat yeterli görmektedirler)

- Elastiki -bandajla bandajlanmalı,

- Burkulan eklem kalp düzeyinden üstte tutulmalı,

- Gecikmiş vakalarda(8-12 saatten sonra) sıcak tuzlu su şişliği gidermek için kullanılabilir,

- Çıkık ve burkulmalarda o bölge soğuk tutulurken vücudun diğer bölgeleri şoku engellemek için üstü örtülerek sıcak tutulur.