İlin Kimliği

Yüzölçümü : 4500 km2

Nüfûsu : 349.396

İlçeleri :Merkez, Bahşili, Balışeyh, Çelebi, Delice, Karakeçili, Keskin, Sulakyurt, Yahşihan.

İç Anadolu bölgesinde yer alan bir ilimiz. Kuzeyinde Çankırı ve Çorum, doğusunda Yozgat ve Kırşehir, güneyinde ve batısında Ankara yer alır. Trafik kod numarası 71’dir.

İsminin Menşei

Kırıkkale’nin bugünkü yerinde Cumhûriyetin ilk yıllarında Kırıkköy ile Kale bulunuyordu. Kale ile köyün zamanla birleşmesinden sonra burası Kırıkkale diye anılmaya başlandı.

Târihi

Kırıkkale, Cumhûriyetin ilk yıllarında kurulmuş ve kısa zamanda gelişmiştir. Cumhûriyetten sonra askerî gâye ile Kırıkköy ile Kale arasında silâh fabrikaları kurulmuştur. Zamanla burası gelişerek Kale ve köy birleşmiş ve Kırıkkale ismini almıştır. 1929’da Bucak, 1944’te ilçe merkezi hâline geldi. Askerî silâh fabrikası ilçenin gelişmesinde büyük rol oynadı. 15 Haziran 1989’da il merkezi hâline geldi.

Fizikî Yapı

İl toprakları platolar ve düzlüklerden meydana gelmiştir. İl merkezinin doğusunda Koçubada Dağları, güneydoğusunda Dinek Dağı (Yediler Tepesi 1586 m), güneyinde Kızılada Dağları vardır. İl topraklarından güney-kuzey doğrultusunda geçen Kızılırmak ile Kırıkkale kenti yakınlarında ona karışan Kılıçözü Deresi başlıca akarsularındandır. Kızılırmak’ın geçtiği bölgede Çoruhözü Vâdisi vardır. Ankara sınırında Kızılırmak üzerinde Kesikköprü Barajı yer alır.

İklim ve Bitki Örtüsü

Kırıkkale’de sert kara iklimi hüküm sürer. Kışları soğuk, yazları sıcak geçer. Sıcaklık +39°C ile -21°C arasında değişmekte olup, ortalama sıcaklık 13°C civârındadır. Ortalama yağış miktarı 329 mm’dir. Topraklarının bir kısmı bozuk meşe ormanları ile kaplıdır. Bu ormanlardan elde edilen odun yakacak olarak kullanılır. İl topraklarında kurşun, demir, manganez ve kömür yatakları vardır.

Ekonomi

İlin ekonomisi sanâyi ve tarıma dayanır. Faal nüfûsun % 60’ı aşkın bölümü sanâyide çalışmaktadır.

Tarım: Kırsal kesimde iş gücünün büyük kısmı tarımda çalışmaktadır. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, şekerpancarı ve ayçiçeğidir. Sebze ve meyvecilik gelişmiş olup bağcılık da ekonomide önemli yer tutmaktadır. Hayvancılık geleneğe bağlı usullerle yapılır. Sığır, Ankara keçisi, kıl keçisi ve koyun beslenir.

Sanâyi: İlin sanâyisi çok gelişmiştir. Cumhûriyetin îlânından sonra kurulan silâh ve mühimmat fabrikaları ilin gelişmesinde büyük rol oynamıştır. En önemli sanâyi kuruluşları Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumuna bağlı Silah Sanâyi Müessesesi Mühimmat Fabrikası, Silah ve Tüfek Fabrikası, Çelik Fabrikası, Çelik Çekme Boru Fabrikası, Barut Fabrikası, Pirinç Fabrikası ve Elektrik Makinaları Fabrikasıdır. İldeki diğer önemli sanâyi kuruluşu Bahşili ilçesi yakınlarında 1987’de kurulan Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.’ye bağlı Orta Anadolu Rafinerisidir. Ayrıca un ve irmik fabrikaları, tuğla-kiremit fabrikaları da vardır.

Ulaşım: Kırıkkale kara ve demiryolu ulaşımı bakımından zengindir. Ankara-Kayseri demiryolu il merkezinden ve Balışeyh ilçesinden geçer. Ankara-Samsun ve Ankara-Yozgat-Sivas karayolu il merkezinden geçer. Ankara’ya 76 km uzaklıktadır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

1990 sayımına göre toplam nüfûsu 349.396 olup 243.378’i il merkezi ve ilçelerde, 106.018’i köylerde yaşamaktadır. Yüzölçümü 4500 km2 olup nüfus yoğunluğu 78’dir.

Örf ve âdetleri: Kırıkkale ilinde İç Anadolu örf ve âdetleri hâkimdir. Erkekler yemeni denilen ayakkabı ve poşu denilen sarık kullanırlar. Kadınlar ise üç etekli entari giymektedirler. Folklorda Oğuz boylarının tesiri görülmektedir. Evlenmede kız bağlama, isteme, takı, çeyiz asma, kına gecesi ve düğün kendi âdetlerine göre farklılık gösterir.

İlçeleri

Kırıkkale’nin biri merkez olmak üzere 9 ilçesi vardır.

Merkez: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 206.688 olup, 185.431’i ilçe merkezinde, 21.257’si köylerde yaşamaktadır. İlçe toprakları dağlıktır. Doğusunda Koçubaba Dağı, güneydoğusunda Dinek Dağları, güneyinde Kızılada Dağları, güneybatısında Kösedağı yer alır.

Ekonomisi sanâyiye dayanır. M.K. E’ye bağlı fabrikalar başlıca sanâyi kuruluşlarıdır. Bu fabrikalar ilçenin gelişmesinde ve nüfus artışında büyük rol oynamıştır. Kırsal kesimde, tarım başlıca gelir kaynağıdır. Başlıca tarım ürünleri, buğday, şekerpancarı, arpa, üzüm, ayçiçeği ve elma olup az miktarda armut ve baklagiller yetiştirilir. Hayvancılık gelişmiş olup, koyun ve Ankara keçisi beslenir.

İlçe merkezi Çoraközü Vâdisinde kurulmuştur. Ankara-Kayseri demir ve karayolu ilçeden geçer. Ankara’ya 76 km mesâfededir. İlçe belediyesi 1942’de kurulmuştur.

Bahşili: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 11.058 olup, 6317’si ilçe merkezinde, 4741’i köylerde yaşamaktadır. İlçe toprakları genelde dağlıktır. Kapulukaya Baraj Gölü ilçe sınırları içinde kalır. Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, şekerpancarı, arpa, üzüm, ayçiçeği ve elmadır. TÜPRAŞ’a bağlı Orta Anadolu Rafinerisi başlıca sanayi kuruluşudur. Yumurtalık-Kırıkkale boru hattı ile pompalanan ham petrol, rafineride işlenir. Hayvancılık yaygın olarak yapılır ve en çok koyun ile Ankara keçisi beslenir. İlçe merkezi Küre Dağı eteklerinde kurulmuştur. Merkez bucağına bağlı belediyelik bir köyken 9 Mayıs 1990’da 3644 sayılı kânunla ilçe oldu.

Balışeyh: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 14.097 olup, 2078’i ilçe merkezinde, 12.019’u köylerde yaşamaktadır. İlçe toprakları orta yükseklikte engebeli arâziden meydana gelir. Güneyinde Dinek Dağı yer alır. Başlıca akarsuyu Çoraközü Çayıdır.

Ekonomisi tarıma dayanır. Başlıca tarım ürünleri, buğday, şekerpancarı, arpa, ayçiçeği ve üzümdür. Hayvancılık gelişmiş olup yüksek kesimlerde koyun ve Ankara keçisi beslenir. İlçe merkezi Çoraközü Çayı vâdisinde kurulmuştur. Ankara-Sivas demiryolu ve Ankara-Samsun karayolu ilçeden geçer. Merkez ilçeye bağlı bucakken 9 Mayıs 1990’da 3644 sayılı kânunla ilçe oldu.

Çelebi: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 9415 olup, 4068’i ilçe merkezinde, 5347’si köylerde yaşamaktadır. İlçe toprakları orta yükseklikte engebeli arâziden meydana gelmiştir. Başlıca akarsuyu Kızılırmak’tır. Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, ayçiçeği ve üzümdür. Hayvancılık önemli gelir kaynağıdır. En çok koyun ve Ankara keçisi beslenir. İlçe gelişmemiş küçük bir yerleşim merkezidir. Bâlâ-Kaman kara yolu yakınında kurulmuştur. Keskin ilçesine bağlı bucakken 9 Mayıs 1990’da 3644 sayılı kânunla ilçe oldu.

Delice: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 27.668 olup, 7415’i ilçe merkezinde, 20.253’ü köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 35 köyü vardır. Yüzölçümü 726 km2 olup, nüfus yoğunluğu 38’dir. İlçe toprakları genelde platoluktur. Kuzeyinde Karagüney Dağı, güneyinde Dinek Dağı yer alır. Karagüney Dağının eteklerinde ovalık alan vardır. Başlıca akarsuyu Delice Irmağıdır.

Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yaygın olarak bağcılık yapılır. Küçük baş hayvan besiciliğinin yapıldığı ilçede ençok Kıl keçisi bulunur. İlçe merkezi Ankara-Samsun karayolu üzerinde kurulmuştur. Ankara-Yozgat karayolu da ilçeden geçer. 1960’ta ilçe olan Delice’nin belediyesi 1955’te kurulmuştur. Ankara’ya bağlı bir ilçeyken 15 Haziran 1989’da Kırıkkale’nin il olması üzerine buraya bağlandı.

Karakeçili: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 8.699 olup, 6576’sı ilçe merkezinde, 2123’ü köylerde yaşamaktadır. İlçe toprakları dalgalı düzlüklerden meydana gelir. Kuzeybatısında Küre Dağı yer alır. Başlıca akarsuyu Kızılırmak’tır. Ekonomisi tarıma dayalıdır. En çok buğday yetiştirilir. Hayvancılık gelişmiştir. İlçe merkezi Bâlâ-Kaman karayolu üzerindedir. Ankara’nın Bâlâ ilçesine bağlı bucakken 9 Mayıs 1990’da 3644 sayılı kânunla ilçe yapılarak Kırıkkale’ye bağlandı.

Keskin: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 41.732 olup, 20.044’ü ilçe merkezinde, 21.688’i köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 55 köyü vardır. Plato görünümünde olan ilçe topraklarını Dinek Dağı engebelendirir. Başlıca akarsuları Kılıçözü Deresi ve Kızılırmak’tır.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, ayçiçeği ve üzüm olup, ayrıca az miktarda elma ve armut yetiştirilir. Hayvancılık önemli geçim kaynağıdır. En çok koyun ve Ankara keçisi beslenir. İlçe topraklarında bentonit ve volframit yatakları vardır.

İlçe merkezi, Develi Dağının güneyinde Aktepesi ile Kartaltepesi yamaçlarında kurulmuştur. Hititlerden kalma bir yerleşim merkezidir. Yugoslavya ve Romanya’dan gelen göçmenlerin buraya yerleşmesi ile büyümüştür. Ankara-Kırşehir karayolu ilçeden geçer. Ankara’ya bağlı bir ilçe iken, Kırıkkale’nin il olması üzerine buraya bağlanmıştır. Kırıkkale’nin en büyük ilçesidir. İlçe belediyesi 1884’te kurulmuştur.

Sulakyurt: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 18.740 olup, 5754’ü ilçe merkezinde, 12.986’sı köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 26 köyü vardır. Yüzölçümü 741 km2 olup, nüfus yoğunluğu 25’tir.

İlçe toprakları orta yükseklikte dalgalı düzlüklerden meydana gelir. Doğu ve güneydoğusunda Karagüney Dağı yer alır. Başlıca akarsuyu Kızılırmak’tır.

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, üzüm, mercimek ve ayçiçeğidir. Hayvancılık ekonomik açıdan önemli gelir kaynağıdır. En çok koyun, Ankara keçisi ve kıl keçisi beslenir.

İlçe merkezi Karagüney Dağının kuzey yamaçlarında kurulmuştur. Eski ismi Konuz’dur. İl merkezine 52 km mesâfededir. Gelişmemiş küçük bir yerleşim merkezidir. 1960’ta ilçe olan Sulakyurt’un belediyesi 1956’da kurulmuştur. Ankara’ya bağlı bir ilçeyken Kırıkkale’nin il olması üzerine buraya bağlanmıştır.

Yahşihan: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 11.299 olup, 5695’i ilçe merkezinde, 5604’ü köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 6 köyü vardır. İlçe toprakları orta yükseklikte platoluk alanlardan meydana gelmiştir. Başlıca akarsuyu Kızılırmak’tır. Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, şekerpancarı, arpa, üzüm ve ayçiçeğidir. Hayvancılık gelişmiş olup koyun ve Ankara keçisi beslenir.

İlçe merkezi, Kızılırmak kıyısında kurulmuştur. Ankara-Kırıkkale karayolu ilçeden geçer. İl merkezine çok yakındır. Merkez ilçeye bağlı belediyelik köyken 9 Mayıs 1990’da 3644 sayılı kânunla ilçe oldu. Belediyesi 1956’da kurulmuştur.

Târihî Eserler ve Turistik Yerleri

Kırıkkale ilinin merkezinde yeni yerleşim merkezlerinden dolayı fazla târihi ve turistik yerler görülmemekle birlikte ilçe ve köylerinin bâzılarında târihî eser bulunmaktadır. İlde bulunan târihî eserlerin bâzıları şunlardır:

Kale: Kırıkköy yakınındadır. Günümüzde yıkık ve harap vaziyettedir.

Çarşı Câmii: Keskin ilçesi çarşı içindedir. 1871’de yapılan eser 1966’da tâmir görmüştür. Taş bileziklerle süslü tuğla minâresi kuzey batıdadır.

Balışeyh Câmii: Balışeyh ilçesinde on altıncı asırda yaptırılmıştır. Üzeri toprak damla örtülüdür. Duvarları yontma ve moloz taştan yapılmıştır.

Hasandede Câmii: Hasandede köyünde Doğan Bey tarafından 1605’te yaptırılmıştır. Bir kaç defa tâmir görmüştür. Kalın duvarları kırmızı ve kahve rengi kesme küfeki taşındandır. Alçıdan mihrabı kabartma geometrik desenlerle süslüdür.

Küçük Şâmil Câmii: Sulakyurt ilçesinin 9 km kuzeyindeki Yeşilyazı köyündedir. 1435’te Şeyh Mehmed Bahaeddîn yaptırmıştır. Câminin batı duvarı bitişiğinde Şeyh Mehmet Bahaeddîn’in türbesi vardır.