Alm. Kolloid (n), Fr. Colloide (m), İng. Colloid. En azından bir tânesinin çok ince dağılmış olduğu, homojen maddeler karışımı. Terim, kezâ dağılmış olan tâneciklerin kendilerini işâret etmek maksadıyla da kullanılır. Kolloitler tabiî hâlde de mevcuttur. Sis ve protoplazma buna misaldir. Birçok kolloid ekonomik açıdan önem taşırlar. Meselâ gıda maddelerinden tereyağı ve süt birer kolloittir. Kezâ sabun ve deterjanlar suda kolloidal çözeltiler meydana getirir.

Kolloitlerin karakteri ve özellikleri dağılmış taneciklerin büyüklüklerinden kaynaklanır. Yoksa ayrı bir kimyevî özellikleri yoktur. Tâneciklerin çapı, 10-7-10-5 cm arasındadır. Bu boyut, en basit bir molekülün büyüklüğü ile âdi bir mikroskopta görülebilecek tanecik büyüklüğü arasındadır.

Kolloitlerin sınıflandırılması: Kolloidal sistemlerde dağılmış olan faza dispers faz veya iç faz, dispers fazın içinde dağıldığı faza da dispersiyon aracı veya dış faz denir. Kolloitler genel olarak bu fazların sıvı, katı veya gaz olmalarına göre sınıflandırılırlar. Eğer bir sıvı veya bir katı bir gaz içerisinde dağılmış ise bu sistem “aerosol” ismini alır. İlkine sis ikincisine ise duman misaldir.

Bir sıvı, bir sıvı içinde dağılmış ise (süt gibi) bu kolloid emülsiyon ismini alır. Bir katı, bir sıvı içinde dağılmış ise buna da “sol” veya süspansiyon ismi verilir. Bâzan jel ismi de verilir (jelatin-su sistemi gibi).

Gaz tânecikleri bir sıvı içinde dağılmış olabilir. Bunlara da köpük denir. Katı maddenin dispersiyon aracı olduğu sistemler de vardır. Porözlü (süngerimsi) kayalarda petrol olması misali gibi.

Gerçek çözeltilere bir ışık demeti gönderilip yandan incelenecek olursa, optikçe boş olduğu, yâni çözelti içine giren ışık demetinin tamamının geçtiği, hiç yansımadığı görülür. Halbuki kolloidal çözeltilerde ışık demeti yansır ve yandan görülebilir (pencereden bir ışık demeti girince görünmeyen toz taneciklerinin görünmesi). Kolloidal çözeltilerdeki bu olay önce Faraday daha sonra J. Tyndall tarafından incelenmiş ve bu olaya da Faraday-Tyndall olayı ismi verilmiştir. Kolloidal taneciklerin çok küçük olmasından dolayı bu olayda tanecikler değil, diffüze olmuş ışık görülür. Diffüze olmuş ışık, üstten bir mikroskopla incelenir ki bu şekil mikroskop tertibine ultramikroskop denir.