Alm. Kondansatör (m), Fr. Condensateur (m), İng. Condenser. İkili iletken ve aralarındaki bir yalıtkandan müteşekkil, elektrik yükünü depo edebilen ve gerektiğinde boşaltabilen sistem.

Birimi, 1 Volt potansiyel farkı için kaç coulomb yük tutulduğunu belirten büyüklük yani Coulomb/Volt’tur. Buna özel olarak Farad (F) adı verilir. Kapasitesi C(F) olan bir kondansatörün V(V) potansiyel farkı için yükü:

Q= C.V Coulomb (C) olur.

İletkenlerin, toprağa veya birbirlerine yaklaştırmak suretiyle kapasiteleri arttırılabilir. Böyle iki iletkenli bir sisteme kondansatör denir. İletkenler arasına bağlı dielektrik sabiti büyük yalıtkan malzemeler konularak büyük kapasiteli kondansatörler elde edilir. Bu iletkenlere armatür veya levha, yalıtkana da dielektrik denir. Dielektrik katı, sıvı veya gaz olabilir. Bir takım dielektrik malzemenin bağıl dielektrik sabitleri şu şekildedir:

Hava 1

Kâğıt 2

Vernik 3

Bakalit 6

Mika 7

Porselen 7

Cam 7

Mermer 8

Lâstik 2,5

Ebonit 2,5

Polietilen 2,3

Birkaç kondansatör, paralel veya seri bağlanırsa gene bir kondansatör elde edilir. Bu eşdeğer kondansatörün kapasitesi, bunu meydana getiren kondansatörlerin kapasitelerinden hesap edilebilir. Kapasiteleri C1, C2, C3... olan kondansatörler seri bağlandığında eşdeğer kapasite, 1/C= 1/C1+1/C2+1/C3+... bağıntısından bulunur. Paralel bağlama hâlinde ise eşdeğer kapasite, C= C1+C2+C3+... şeklinde hesaplanır. Görüldüğü gibi, kondansatörler seri bağlandığında eşdeğer kapasite küçülür. Paralel bağlama hâlinde ise büyür.

Kondansatörün en eski şekli leyden şişesidir. Ağır elektrik boşalmalarının istendiği hallerde bu âlet hâlâ kullanılmaktadır. Modern kondansatörler ise çok defa karşılıklı metal ve dielektrik levhalardan veya rulo hâlinde sarılmış ince metal yaprak ve parafinli kâğıttan meydana gelmektedir. Radyo ve diğer osilatör devrelerinde dielektriği hava olan ayarlanabilir tipte kondansatörler kullanılır. Büyüklüklerine göre çok yüksek kapasiteler ise ancak elektrolitik kondansatörlerle elde edilebilir.

Kondansatörlerin kullanılma yerleri: Radyo ve TV setlerinde; telefon, kompüter, telegrafik, radar gibi elektronik aletlerde; telekomünikasyon şebekelerinde kullanılırlar. Ayrıca tek faz motorlarının çalışmaya başlamalarında starter olarak, foto-flaşlarda, radyo-frekans sistemlerinin güç kaynaklarına bağlanmasında ve özellikle elektronik cihazlarda kullanılır.

Elektronik cihazlarda çok geniş bir kullanım alanı olan kondansatörlerin (veya kapasitörlerin) iki türü vardır: Sabit, ayarlı. Sabit kondansatörler de, iki gruba ayrılır: Elektrolizli, elektrolizsiz. Üretilen sabit kondansatör sayısı, ayarlı türden çok fazladır.

Bütün kondansatörlerin, yapılarından gelen indiktanslar ve dirençleri vardır. Bu istenmeyen nitelikler, kondansatörlerin kullanım alanlarını sınırlar.

Elektrolizli kondansatörler: Elektrolizli kondansatörlerin hacim başına sığaları, elektrolizsiz kondansatörlerinkinden yüksektir. Kondansatörün içi sıvıyla doludur ve kondansatör çalıştığı sürece elektroliz işlemi devam eder. Tantal veya alüminyum plakalar, elektrolizli kondansatörlerde artı plaka (anot) olarak kullanılır. Yükseltgeme işlemine de bazen anodik yükseltgeme denir. Eksi plaka (katot) genellikle bakırdır. Elektrolitik elektriği iyi ilettiğinden, gerçek yalıtkan, oksit tabakasıdır.

Kondansatör üreticileri özel elektronik karışımları hazırlarlar. Ama genellikle ya sülfirik asit gibi asitler veya glikol borat tuz çözeltileri kullanılır.

Elektrolizsiz kondansatörler: Elektrolizsiz kondansatörlerden yalnızca kâğıt, film, mika ve seramik olanlar önemlidir. Eskiden kullanılan cam türler gibi bazı seramik türlerin ve mikanın ortadan kalkacağı, hatta mika ve kâğıt kondansatörlerin yerine bile film kondansatörlerin kullanılacağı sanılmaktadır.

Mika tabiî bir dielektriktir (yalıtkandır). Geçirme özelliği çok düşük, yâni direnci yüksektir. Kondansatörler ya mika üstüne kaplanmış gümüşten veya mika tabakaları arasına teneke folyolor yerleştirme yoluyla meydana getirilir.

Ayarlı kondansatörler: Ayarlı kondansatörlerde bâzan seramik yalıtkanlar kullanılır, ama dielektrik olarak genellikle hava veya boşluktan yararlanılır. Bu kondansatörler iki ana grupta toplanır. Ton ve ayar. Ton kondansatörlerine, radyoların ton ayarlarında kullanıldıkları için bu ad verilmiştir.