on ikinci asırda yaşamış olan büyük âlim ve evliyâ Necmeddîn-i Kübrâ’nın ve talebelerinin tasavvufta tâkip ettikleri yol, tarîkat. Yaptığı bütün münâzaralarda gâlib geldiği, kübrâ (büyük) lâkabıyla meşhur olduğu için, bu yola Kübreviyye adı verilmiştir.

Kübreviyye yolunun kurucusu olan Necmeddîn-i Kübrâ, Ebü’n-Necib-i Sühreverdî hazretlerinden tasavvuf ilmini öğrendi. Bu yolda ilerleyip büyük velî oldu. Pekçok kimse onun sohbetlerinde bulundu. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin babası Sultân-ül-Ulemâ Behâeddîn Veled, Ferîdüddîn-i Attâr’ın hocaları Mecdüddîn Bağdâdî, BabaKemâl Cündî, Semnân pâdişâhının oğlu Rükneddîn Ahmed Alâüddevle, Kübreviyye yolunda ilerleyerek yükseldiler.

Necmeddîn-i Kübrâ hazretleri tasavvufa dâir yazmış olduğu Usûl-i Aşere adlı kitabında Kübreviyye yolunun esaslarını şu şekilde açıkladı: Allahü teâlâya kavuşmak arzusunda bulunan ve bu yolda ilerlemek isteyenlerin yollarının temeli on esasa bağlıdır. Bunlar; Tövbe (günahlara pişman olmak), zühd (dünyâdan yüz çevirmek), tevekkül (her işinde Allahü teâlâya itimâd etmek ve O’na güvenmek), kanâat (yemek içmek hususunda elde bulunan ile yetinmek), uzlet (insanlardan uzak olmak), devamlı zikir (Allahü teâlâyı anmak), teveccüh (tamâmen Allahü teâlâya yönelmek), sabır, murakabe (nefsini kontrol etmek ve nefsin hile ve tuzaklarına karşı uyanık bulunmak), rıza (nefsin arzularını terk ederek Allahü tâlânın hiçbir hükmüne itiraz etmemek)dır.

Kübreviyye yolunda mücâhede (nefsin istemediklerini yapma) hayâtının üç temeli vardır: 1) Tedricî olarak yemeği azaltmak, 2) Kâmil bir mürşidin, yol göstericinin irâdesine tâbi olmak, 3) Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerinin sekiz esâsını yerine getirmek.

Kübreviyye yoluna giren kişilerin şu esaslara uyması gerekir: Beden temizliği, halvet, susmak, oruç tutmak, zikretmek, teslim olmak, hâtıra gereksiz şey getirmemek, kalbi hocasına bağlamak, mecbûriyet halinde uyumak, yeme ve içmede orta yolu tâkib etmek.

Necmeddîn-i Kübrâ’nın gerek yazdığı Arapça, Farsça risâlelerle, gerekse İslâm ülkelerine gönderdiği talebeleriyle Kübreviyye yolu çok geniş bir sahaya yayıldı. Zamanla Nakşibendiyye ve Mevleviyye ile iç içe olan Kübreviyye yolunun Cüneyd-i Bağdâdî’den sonraki silsilesi şunlardır: Ebû Ali Rodbârî, Ebû Osman Mağribî, Ebü’l-Kâsım Gürgânî, Ebû Bekir Nessâc, Ebü’n-Necib Sühreverdî, Ammar bin Yâsir.

Kübreviyye yolunun zaman içinde meydana gelen kolları ve şûbeleri ise şunlardır: Baherziyye, Nuriyye, Hemedâniyye, Rükniyye, Iğtişâşiyye, Nûrbahşiyye, Ayderûsiyye, Firdevsiyye.

Daha çok bugünkü İran veRusya topraklarında faaliyet gösteren Kübrevîler, Sovyet rejimine karşı koyan Müslümanların da liderliğini üstlenmişlerdir.