Alm. Sand (m), Fr. Sable (m), İng. Sand. Taş ve çakılların, tabiî veya sun’î olarak, kırılıp ufalması ile ortaya çıkan taneli malzeme. Yaklaşık olarak çapları 0,02 mm ile 2 mm arasındadır. Kayaları meydana getiren bütün mineraller kumlarda görülürse de, çoğunlukla bir kısmına rastlanır. Pekçok sebeplerden dolayı da kuvars minerali daha fazla bulunur. Kuars kayalarda en çok rastlanan kaya cinsi olup, çok serttir. Daha küçük parçalara bölünmesi zor olup, suda erimez ve çözülmez. Bâzı bölgelerde önemli miktarda feldispat, demir cevheri ve volkanik cam ihtivâ eden kumlara da rastlanır. Pekçok kuvarslı kumda feldispat ile beyaz mika parçaları da vardır. Bu yumuşak olup, zamanla çözülür. Bunlara ilâveten her kumda az mikdârda da olsa ağır kaya mineralleri mevcuttur.

Bâzı kıyı ve nehir kumlarında hafif kısımların çözülmesi sonucunda ağır kısımların daha yoğun olduğu göze çarpar. Ekonomik bir şekilde işlenirse bunlardan elmas ve diğer kıymetli taşlar; altın, platin, kalay, momazit ve diğer cevherler elde edilir. Okyanus dibinde bulunan yeşil kum, eski devirlere âit tabakalarda bulunur. Renkleri sâhib oldukları glakonit mineralinden dolayıdır. Potasyum hidratlı bir kum suyun sertliğini almak için ve gübre olarak da kullanılır.

Cam endüstrisinde ve ilgili endüstrilerde çok saf kuarslı kumlar olan silis kum kaynağı kullanılır. Metallerin eritildiği fırınlarda kuars tanecikleri birleştirmek için de saf kuars kumuna ihtiyaç vardır. Normal olarak rastlanan kumun en çok kullanıldığı yerlerden biri de beton îmâlatıdır.

Binaların iç ve dış sıvaları da kumun en çok tercih edildiği yerlerdir. Yeraltında suyun toplandığı yerlerden birisi de kum tabakalarıdır.