Alm. Vogelschutz (m), Fr. Abri (m) d’oiseau, İng. Bird shelter. Kuşların barınmaları için evlerin ön yüzlerine özel olarak yapılan yerler. Kuşlar yüzyıllardır atalarımız tarafından sevilmekte, korunmakta ve beslenmelerine yardımcı olunmaktadır.

Türk mîmârisinde, bilhassa 16. yüzyıldan îtibâren kuş evleri, kendini göstermiştir. Serçe, saka, kırlangıç gibi korunmaya muhtaç küçük kuşlar için yapılan barınaklar, günümüzde hâlâ muhâfaza edilmektedir. En güzel örneklerinin İstanbul eserlerinde görüldüğü bu evler, Doğu Bâyezid, Tokat, Amasya, Kayseri, Niğde, Antakya, İzmir, Bolu, Bursa, Tekirdağ, Kırklareli, Edirne, Filibe, Tırnova gibi yerlerde de bulunmaktadır. Klasik devir Osmanlı mîmârîsi ile başlayan ve 19. yüzyıl sonlarına kadar rastlanan kuş evleri, Türk sanatkârlarının ince zevki, ustaca kompozisyonları ve kalplerindeki merhamet hissinin ortaya çıkması ile zamanla geliştirilerek ilgi çekici bir duruma getirilmiştir.

Kuş evleri genellikle, binâların en çok güneş alan, sert ve soğuk rüzgârları tutmayan cephelerinde, yüksekçe, emniyetli yerlere yapılmıştır. Bunlardan bâzıları:İstanbul’dakiler; Laleli’de Sultan Üçüncü Mustafa Türbesi, Üsküdâr Cedide Vâlide Sultan Câmii, Balat’ta bir evde, Üsküdar Ayazma Câmii, Çarşıkapı Kara Mustafa Paşa Medresesi, Amcazâde Hüseyin Paşa Medresesi, Bâyezîd’de Seyyid Hasan Paşa Medresesi, Veznecilerde Râgıb Paşa Mektebi, Ayasofya’da Sultan Birinci Mahmud Mektebi, Zeyrek’te Şebsefa Hâtûn Mekteb-i Fâtih’te SultanBirinci Mahmûd Kütüphânesi, Büyükçekmece Sokullu MehmedPaşa Köprüsü, Tokat’ta Ulu Câmi, Niğde Kığılı Câmii, AmasyaSultanBâyezîd Câmii, Hayrabolu Çorum Mustafa Efendi Câmii Antakya Ulu Câmi daha pekçok değişik binâ ibâdethâne gibi yerlerde rastlanmaktadır.

Atalarımız, ince duygularının ve sanat zevklerinin nişânesi olarak sadece kuş evleri, kuş sarayları yapmakla kalmamış, leylek, kurt gibi evcil olmayan diğer hayvanlar için de vakıflar ve hastahaneler kurmuşlardır. Öyle ki, soğuk kış günlerinde kurtların aç kalmamaları için kar-tipi demeden ıssız dağ başlarında et dağıtmışlardır.