Alm. Waschung, Fr. Lavage, İng. Lavage. İnsan vücûdundaki mukoza veya epitelle döşeli bâzı organlarda teşhis veya tedâvi maksadıyla uygulanabilen yıkama işlemi. Lavaj, bir takım özel araç ve gereçlerin yardımı ile bâzı özel sıvıların veya ilâçlı çözeltilerin istenilen organlara iletilmesi ile sağlanır.

Kulak lavajı: Kulağa kaçan çeşitli yabancı cisimleri, böcekleri veya kulakta kendiliğinden husule gelip dış kulak yolunu tamâmen tıkayan buşonların (kulak kiri) temizlenmesi için uygulanır. Bunun için üç halkası bulunan özel mâdenî şırıngalar kullanılır. Vücut sıcaklığına kadar ısıtılmış olan su ile kulak yıkanır. Daha sıcak ve daha soğuk su baş dönmesi yapar.

Plevra (göğüs zarı) lavajı: İltihaplı plöreziler (zatülcenp) de uygulanır. Önce bir şırınga ile plevra boşluğuna girilir ki buna “toransentez” denir. Plevra boşluğuna girildikten sonra, mevcut iltihabî sıvı, “irin” boşaltılır ve bilâhare, mikrop öldürücü sıvılarla plevra lavajı yapılır. Yâni göğüs zarı boşluğu yıkanır.

Göz lavajı: Su akıtıcı araçlar ve damlalıklar vâsıtasıyla yapılır veya ilâçlı suya batırılmış bir pamuk parçası göze tatbik edilir. Gâye konjonktivit gibi bâzı iltihâbî göz hastalıklarında, gözün dezenfeksiyonunu temin etmektir.

En mühim bir lavaj türü de mîde lavajıdır. Özellikle ağız yoluyla olan çeşitli zehirlenmelerde, bir ilk yardım usûlü olarak kullanılmaktadır. Zehirlenmenin üzerinden 6 saatten fazla bir zaman geçmişse mîde lavajının pek faydası olmaz, çünkü bu süre zarfında zehirli maddeler mîdeden, barsaklara geçmiş olurlar. Zamanında yapılan mîde lavajı ile, mîde içindeki bütün maddeler dışarıya tahliye edilir ve mîde yıkanmış olur. Mîde lavajı için, hasta başı öne eğik olarak oturtulur, ağız yoluyla mîde sondası itilerek mîdeye gönderilir.

Sondanın dışardaki ucuna takılı olan huniden 400-500 mililitre kadar sıvı boşaltılır. Bu sıvı boşalır boşalmaz sondanın ucu aşağı eğilir ve sondanın ortasında bulunan puarı yardımıyla da mîde boşaltılır. Bu işlem birkaç kez tekrar edilir.

Vajinal lavaj (dölyolu lavajı): Dölyolu mukozasının iltihabî hastalıklarında veya doğum kontrolü maksadıyla uygulanır. Bunun için özel lâstikli enjektörler lavaj sıvısı olarak da dejenfektan sıvılar veya çeşitli ilâçlar kullanılır.

Mesane lavajı: İdrar yolundan mesaneye sokulan bir sonda ve enjektör vasıtasıyla yapılır. Özellikle mesane iltihaplarında tedâvi maksadıyla uygulanır.

Peritoneal lavaj (Karın zarı boşluğu lavajı): Özellikle kazâlar ve travmalar neticesi karın boşluğundaki organların yaralanıp yaralanmadığını anlamak gâyesiyle yapılır. Karın boşluğuna özel bir torakarla girilir ve buradan serum fizyolojik gönderilir. Bir müddet beklendikten sonra verilen sıvı alınarak mikroskop altında incelenir ve kanama olup olmadığı kontrol edilir.