(1793 Nizni Novgorod, Rusya - 1856 Kazan, Rusya) Rus matematikçisi. Yirmi bir yaşında Kazan Üniversitesinde öğretim üyeliğine, 34 yaşında da aynı üniversitenin rektörlüğüne getirildi. Rektör olarak üniversiteye büyük katkılarda bulundu. Öğretim üyelerini, çok kötü duruma düşmüş olan akademik düzeyi iyileştirmek için yeniden örgütledi. Üniversite kütüphanesini zenginleştirdi, yeni lâboratuvarlar kurdu. 1830'da patlak veren kolera salgınına, 1842'de de büyük yangın tehlikesine karşı üniversiteyi korudu.

Lobaçevski, bütün yönetsel başarılarının yanında ve asıl önemli olarak matematik dalında önemli katkılarda bulundu. Bu alandaki en önemli katkısı 2000 yıldır saltanatını koruyan Öklid geometrisinin dışında da geometriler varolabileceğini göstermesidir.

Öklid geometrisi beş aksiyom üzerine kuruludur. Bunlardan ilk dördü ‘aksiyom' sözcüğünü hakedecek denli önemli oldukları hâlde, beşincisi biraz zor inanılır niteliktedir. Yani sanki kanıtlanması gerekirmiş gibi gelir. Bu aksiyom kısaca paralellik aksiyomu adı verilen aksiyomdur. Lobaçevski, bu aksiyomun tutarlı bir geometrinin kurulması için gerekli olmadığını düşündü. Lobaçevski'ye göre; beşinci aksiyomun değiştirilmesiyle ya da yadsınmasıyla, Öklid geometrisi olmayan, ama oluşturacağı tutarlı bütünlük açısından geometri olan başka geometriler yaratılabilirdi. Lobaçevski paralellik aksiyomunu değiştirdi ve "Bir doğruya dışından alınan bir noktadan en az iki paralel çizilebilir." dedi. Öklid'in öteki dört aksiyomunu da kullanarak bambaşka bir geometri geliştirdi ve bu düşüncelerini 1829'da yayınladı.

Lobaçevski, Bolyai ve Riemann'ın kurduğu Öklid dışı geometrilere uzun süre işe yaramaz olarak bakıldı. Ancak Einstein, içinde yaşadığımız üç boyutlu uzayın Öklid geometrisine değil, Riemann'ın oluşturduğu Öklid dışı geometriye uyduğunu gösterince, bu bilim adamlarının gerçek değeri anlaşılmış oldu.