Alm. Finaz- u. Zollministerium (n), Fr. Ministère (m) des finances et des douanes, İng. Ministry of Finance and Custom. Mâliye politikalarının hazırlanmasına yardımcı olmak, mâliye politikasının uygulanması, uygulamanın tatbiki ve denetlenmesi hizmetlerini yapmak, gümrük ve gümrük muhâfaza hizmetlerini düzenlemek ve yürütmek, kaçakçılık fiil ve teşebbüsleriyle mücâdele etmek, bakanlıkla ilgili tekele tâbi maddelerin üretim, tüketim, ihrâcat ve destekleme faaliyetlerini düzenlemek ve yürütülmesini sağlamak amacıyla kurulmuş olan bir bakanlık.

Mâliye ve Gümrük Bakanlığının görevleri şunlardır:

a. Mâliye politikasını hazırlamak ve uygulamak,

b. Devletin hukuk danışmanlığını ve muhakemât hizmetlerini yapmak,

c. Devlet hesaplarını tutmak, saymanlık hizmetlerini yürütmek,

d. Gelir politikasını tâyin etmek, uygulamak ve devletin gelirlerini tahsil etmek.

e. Devlet bütçesinin hazırlanması, uygulanması ve yönlendirilmesine ilişkin hizmetleri yürütmek,

f. Gümrük vergi ve resimlerini tarh, tahakkuk ve tahsilini sağlamak ve kontrol etmek,

g. Devlete âit malları yönetmek, tahsis etmek, kirâya vermek, korumak,

h. Her türlü gelir gider işlemlerine âit kânun tasarılarını ve diğer mevzuat tasarılarını hazırlayıp, hükümete sunmak.

i. Gümrük kontrolüne tâbi kişi, eşyâ ve araçların muayene ve kontrolünü yapmak,

j. Gümrük denetimine tâbi eşyâ ve araçların muhâfazasını ve tasfiyesini sağlamak.

k. Kara hudutlarındaki gümrük kapıları ile hava ve deniz limanlarında ve çeşitli gümrük yerlerinde, gümrük muhâfaza hizmetleri ile kaçakçılığın men, takip ve tahkik görevlerini yerine getirmek,

l. Milletlerarası kuruluşların bakanlık hizmetlerine ilişkin çalışmalarını tâkip etmek, bu konularda bakanlık görüşünü hazırlamak.

Teşkilât: Merkez, taşra ve yurtdışı teşkilâtından ve ilgili kuruluşlardan meydana gelir.

a. Merkez teşkilatı: Müsteşar, Müsteşar yardımcıları, Başhukuk Müşavirliği ve Muhakemât Genel Müdürlüğü, Bütçe ve Mâlî Kontrol Genel Müdürlüğü, Muhasebât Genel Müdürlüğü, Gelirler Genel Müdürlüğü, Millî Emlak Genel Müdürlüğü, Gümrükler Genel Müdürlüğü, Gümrük Muhâfaza Genel Müdürlüğü, Kontrol Genel Müdürlüğü, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hesap Uzmanları Kurulu Başkanlığı, Personel Genel Müdürlüğü.

b. Taşra teşkilatı: İllerde Defterdarlık, ilçelerde Mal Müdürlüğü.

c. Yurtdışı teşkilatı: Milletlerarası kurumlardaki temsilcilikler, büyükelçiliklerde mâliye müşâvirlikleri.

d. İlgili kuruluşlar: Devlet Yatırım Bankası, Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü, Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü, Millî Piyango İdâresi Genel Müdürlüğü.

Târihçesi: Osmanlı Devletinde bugünkü Mâliye Bakanlığı 1837 yılında İkinci Mahmûd Han zamânında Mâliye Nezâreti ismi altında kuruldu. Birçok sahada ıslahat yapan İkinci Mahmûd Han, mâlî teşkilâtta da ıslahat yapmak istedi. Bu maksatla Darphâne bir nâzırın, Hazîne-i Âmire ve Hazîne-i Mansûre de birer defterdarın mesûliyetine verildi. Ancak, bu üç teşkilat arasında huzursuzlukların çıkması üzerine, bütün yetki ve mesûliyetleri nâzır üzerinde toplayarak, Mâliye Nezâretini kurdu. Mâliye Nâzırlığına Nazif Efendiyi getirdi.

Mâliye Nezâretinin Teşkilatı; Muhâsebe-i Umûmiye Müdüriyeti, Vâridat (Gelirler) Müdüriyeti, Düyûn-ı Umûmiye (Genel Borçlar) Müdüriyeti, Emlâk-ı Emiriye (Devlet Emlâki) Müdüriyeti, Vezne-i Umûmî Müdürlüğü, Memûrîn (Memurlar) Müdürlüğü, Muhâsebe-i Mâliye (Mâliye Muhâsebesi) Müdüriyeti, Muhassesat-ı Zâtiyye (Özel Tahsisler) Müdüriyeti, Heyeti Teftişiye (Teftiş Kurulu) Müdüriyeti, Kalem-i Mahsûsa (Özel Kalem) Müdürlüğü, Hukuk Müşâvirliği, Islah-ı Mâliye (Mâliye Reformu) Komisyonu.

Mâliye Nezâretinin görevleri, Cumhûriyetin kuruluşundan sonra Mâliye Bakanlığı tarafından yerine getirilmeye başlandı. 14 Aralık 1983 târihinde, Gümrük ve Tekel Bakanlığı ile birleştirilmiş ve “Mâliye ve Gümrük Bakanlığı” adını almıştır. 1993 Temmuzunda Tansu Çiller tarafından kurulan hükûmette, gümrük meseleleri gümrükten sorumlu devlet bakanlığına bağlanmıştır.