Alm. Materialismus (m), Fr. Matèrialisme (m), İng. Materialism. Toplum hayâtını ve fertler arasındaki ilişkileri ve davranışları belirleyen tek faktörün madde olduğunu savunan felsefe akımı. Târihteki maddeci felsefe akımlarının, on dokuzuncu yüzyıldan başlıyarak günümüzde yeniden düzenlenmesinden ibârettir.

Materyalizm, rûhî ve zihnî kâbiliyetlerin maddî bir açıklaması olduğunu ileri sürer. Mekanik materyalizm adı verilen birinci maddeci yaklaşımda bütün biyolojik, psikolojik, târihî ve içtimâî (sosyal) olaylar basit bir mekanik süreç olarak kabûl edilir. Buna göre düşünce ve her çeşit duygular, maddenin (insan beyninin) oluş ve davranış biçimidir. Bu temelleri ile mekanik materyalizm bir tabiî determinizm şeklinde görünür.

Materyalizmin ikinci türü olan evrimci materyalizme göre madde, evrim geçirir ve insanların hissî ve rûhî davranışları da, ya daha önce bilinmeyen kâbiliyetlerin ortaya çıkması veya sonradan elde edilen nitelikler hâlinde tezâhür eder. Diyalektik materyalizmde, maddenin kendisini evrimle ilgili harekete iten zıt bir güçle karşılaştığı kabûl edilmektedir. Birbirleri arasında da tenâkuzları olan bütün materyalizm türlerinin temel ortak vasfı, rûhu inkâr ederek felsefeyi ateizm (Allah’ı inkâr) hâline getirmektedir.

Yirminci yüzyılda “Kuvantum Fiziği” ve “İzâfiyet Teorisi” (Relativite) alanlarında meydana gelen gelişmeler “Materyalizm” felsefesinin geçersizliğini, bu felsefenin doğum yeri olan batı dünyâsında da kesin bir biçimde ortaya koymuştur.

Ne var ki materyalizm hâlâ cemiyetin birçok kesimlerinde revaç bulabilmektedir. Bunun sebebi, inançsızlık ve yeterli bilgiden mahrûm olmaktır. Nitekim günümüzde bu felsefenin geçerli olduğunu savunan ülkelerde materyalizm git-gide çökmektedir.

Komünist ülkelerin anayasalarının ve dünyâ görüşlerinin nüvesini teşkil eden materyalizm, demirperde ülkelerinde birçok ilim adamanının haklı îtiraz ve isyanlarına sebep olmuşsa da; özellikle Sovyet Rusya’da “Marksist fizik olmaz!” sözü klişeleşmiştir. Kümünizmin yıkılmasından sonra getirilen liberalizm de maddeciliği teşvik etmekten ileri geçememiştir. (Bkz. Komünizm)