Başöğretmen Mehmet Cemal Özkaynak ya da bilinen adıyla 'Cemal Hoca' 1907 yılında Kastamonu'nun şirin ilçesi Safranbolu'da doğdu.



Babası İbrahim Hilmi Efendi Safranbolu İnhisar İdaresi'nde (TEKEL) görevlidir. Tabi o dönemlerde Teklif-i Milliye Emirleri'nin uygulanmasıyla Kurtuluş Savaşı mücadelesine aktif katkıları olmuş biridir.

Cemal Özkaynak, Osmanlı Devleti'nin son; Türkiye Cumhuriyeti'nin ise ilk dönemlerine denk gelen eğitiminin ardından öğretmen olmuştur. İlk görev yeri Şanlıurfa'nın Siverek ilçesidir.

Cemal Özkaynak'ın fikir dünyasının gelişiminde Namık Kemal'in eserleri ve kişiliğinin önemli yeri olmuştur. Yeni kurulan bir devlet olan Türkiye Cumhuriyeti, Cemal Özkaynak ve onun gibi Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk öğretmenlerinin diktiği tohumlarla kök salmış ve gelişmiştir.

Bir topluluğu millet yapan temel değerlerin başında gelen Milliyetçilik ve Halkçılık ilkelerine sıkı sıkıya bağlı olmasının temelinde, yine Hürriyet Şairi Namık Kemal'in etkisi vardır. Cemal Özkaynak'ın İstanbul sevgisini onun Yahya Kemal Beyatlı ve Tevfik Fikret' in eserlerine ilgisinden anlamak mümkündür. Türk Edebiyatı'nda önemli bir yeri olan hicivde de Neyzen Tevfik'in eserleriyle ilgilidir.

Cemal Özkaynak 1927 yılında Selçuk'a Başöğretmen olarak atanmıştır. Bayındır ve Torbalı'da da bir dönem öğretmenlik yapmıştır. Selçuk'ta Şirinceli Şükrü Akgün'ün kızı Muzaffer Hanım'la evlenmiştir. İlk oğlu Haluk Namık Özkaynak ikinci Oğlu İbrahim Şükrü Özkaynak' tır. (Belki de ilk oğlunun yurtdışında yaşayacağını tahmin ederek ona Tevfik Fikret'in oğlu Haluk'un adını vermiştir.)

Cemal Özkaynak'ın öğretmenliğinin ilk birkaç yılında henüz Harf Devrimi yapılmamıştı. 1 Kasım 1928'de Latin asıllı Türk Alfabesi'nin kabulü ile Cemal Özkaynak Latin asıllı Türk alfabesini hem Türkiye'de hem de Selçuk'ta ilk öğreten öğretmenler arasında yer aldı. Bu vesileyle çeşitli sivil toplum kuruluşlarından ödüller aldı. Sağlığında bir parka adı verildi.

40 yıllık öğretmenlik hayatı ve emekliliğinde çevresinde sevilen ve sayılan biri olmuştur. Selçuk'ta üç kuşak onun öğrencisi olarak yetişmiştir. Emekli olduktan sonra da eğitim faaliyetlerinin içinde yer almış; Türk Dili ve Edebiyatı üzerine birçok konferans vermiştir. Cemal Özkaynak ileri düzeyde Osmanlıca bilgisine sahipti. Ancak, kullandığı yalın dille çevresinde sohbeti sevilen bir olmuştur. Cemal Özkaynak 31 Aralık 1994 tarihinde hayata gözlerini yummuştur.

Yaşadığı ev; oğulları Haluk ve Şükrü Özkaynak tarafından müze olarak korunmaktadır.

Tek torunu Ayhan Özkaynak da Cemal Özkaynak gibi eğitimcidir.