On dokuzuncu Osmanlı Padişahı. IV. Mehmet 1642'de İstanbul'da doğdu. Babası Sultan I. İbrahim, annesi Turhan Hatice Sultandır. Annesinin desteğiyle iyi bir eğitim gördü. Babası I. İbrahim'in öldürülmesi üzerine 1648 yılında, henüz yedi yaşındayken padişah oldu. Ava olan merakı yüzünden Avcı Mehmet olarak da bilinir.

IV. Mehmet tahta çıktığında, Çanakkale Boğazı Venediklilerin ablukası altında bulunuyordu; saray içindeki çekişmeler, yeniçeri ve Celâli isyanları sürüyordu. IV. Mehmet'in sadrazamlığa getirdiği Tarhuncu Ahmet Paşa, Girit'i fethetmek, donanmayı yeniden kurmak ve devlet bütçesini de düzenlemek için çalışmalar yaptı. Saray harcamalarını azaltmaya çalışan ve Osmanlı tarihinde ilk kez mali bütçe hazırlayan Tarhuncu Ahmet Paşa, çıkarları elden gidenlerin yalan ve dedikoduları sonucu idam edildi (1653).

Tarhuncu Ahmet Paşanın ölümü üzerine sadrazam olması için Köprülü Mehmet Paşaya teklif götürüldü. Ancak Köprülü Mehmet Paşa bazı şartlar ileri sürdü. Osmanlı tarihinde ilk kez biri, sadrazam olmak için bazı şartlar ileri sürüyordu. Bu şartlara göre; saray devlet işlerine karışmayacak, Köprülü Mehmet Paşa istediği atamaları yapacak, hakkında bir şikâyet olursa savunması alınmadan bir işlem yapılmayacaktı. Bu şartları kabul eden IV. Mehmet, Köprülü Mehmet Paşayı sadrazamlığa getirdi.

Mali konularda birçok düzenleme yapan Köprülü Mehmet Paşa, ulema arasında mevcut olan dini tartışmayı da sona erdirdi. Venediklilerin işgali altındaki Limni, Bozcaada ve İmroz'u geri aldı. Konotop zaferiyle Rus ordusu yenilgiye uğratıldı (1659) ve Erdel Beyi Rakoçi'nin isyanı bastırıldı (1659). Köprülü Mehmet Paşa, Anadolu'da bağımsız yaşamaya başlamış beyler üzerine kuvvetler gönderdi ve istikrarı yeniden sağladı. Sadrazam Köprülü Mehmet Paşanın 1661 yılında vefat etmesi üzerine, yerine oğlu Köprülü Fazıl Ahmet Paşa geçti.

Bu sırada Erdel Beyliği yüzünden OsmanlıAvusturya savaşları sürüyordu. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Avusturya üzerine sefere çıktı. Uyvar ve Novigrad kalelerini aldı. Avusturya'nın barış isteği üzerine yapılan Vasvar Antlaşması'yla (1664), Erdel Beyliği, Uyvar ve Novigrad kalelerinin Osmanlılara bağlanması ve Avusturya'nın savaş tazminatı vermesi kararları alındı. Venediklilerin Girit için vergi vermeyi teklif etmesini kabul etmeyen Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, donanmayla sefere çıktı. Yirmi altı ay süren bir kuşatma ve şiddetli çarpışmalardan sonra, Kandiye Kalesi fethedildi ve Girit Osmanlı Devleti'ne bağlandı.

Hotin Antlaşması'ndan sonra Lehistan ve Osmanlı Devleti arasında elli yıl süren barış süreci, Lehlerin Osmanlı himayesindeki Ukrayna Kazaklarına saldırması üzerine bozuldu. Çıkılan Lehistan seferinde kazanılan başarılar, Lehistan'ın barış istemesini sağladı. İmzalanan Bucaş Antlaşması'yla (1672), Podolya Osmanlılara geçti. Lehistan meclisinin bu antlaşmayı onaylamaması üzerine dört yıl süren ikinci Lehistan seferine çıkıldı. Savaş, Podolya ve Ukrayna'yı Osmanlıya bırakan ve daha önce imzalanan Bucaş Antlaşması'nın maddelerini kabul eden bir antlaşmayla sonuçlandı.

Köprülü Fazıl Ahmet Paşanın ölümü üzerine sadrazamlığa Merzifonlu Kara Mustafa Paşa getirildi. Macaristan kralı İmre Tökeli'nin Osmanlı Devleti'nden yardım istemesi üzerine Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Viyana'yı kuşattı (1683). Kırım kuvvetlerinin yeterli gayreti ve mücadeleyi göstermemesi ve Lehistan kralının düşmana yaptığı büyük yardım üzerine Osmanlı ordusu dağıldı ve büyük bir bozguna uğradı; ordu hızlı ve düzensiz biçimde Belgrad'a geri çekildi. İkinci Viyana Kuşatması'ndaki büyük başarısızlık nedeniyle, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Belgrad'da idam edildi. Yerine Kara İbrahim Paşa sadrazam oldu.

Viyana önlerinde bozguna uğrayan Osmanlı ordusu geri çekilince düşman kuvvetleri Macaristan'a girdi. Sırasıyla Vişgrad, Uyvar, Budin kaleleri Avusturyalıların eline geçti. Öte yandan Venedik, Avusturya ile anlaşarak Osmanlı Devleti'ne karşı cephe açtı ve Yunanistan'da Patras, Korent, İnebahtı, Mizistre gibi önemli kaleleri ve son olarak Atina'yı ele geçirdi (1687).

Avusturya ve Venedik'e karşı alınan yenilgiler ve önemli kalelerin kaybedilmesi, Osmanlı Devleti'nde büyük yankı uyandırdı. Orduda isyanlar başladı. Askerler, başarısızlığın nedeni olarak IV. Mehmet'i suçluyorlardı. Askerlerin isteğiyle sadrazam olan Siyavuş Paşa, bütün devlet adamlarının hazır bulunduğu bir toplantıda IV. Mehmet'in tahttan indirilmesi ve yerine Şehzade Süleyman'ın tahta geçirilmesine dair bir karar aldı. IV. Mehmet, 1687'de tahttan indirildi ve Edirne'ye yerleşerek öldüğü güne kadar orada yaşadı.

IV. Mehmet döneminde yapılan ve başarısızlıkla sonuçlanan II. Viyana Kuşatması'nın Osmanlı tarihinde önemi büyüktür. Bu yenilgiden sonra Avrupa devletleri, Türkleri Avrupa'dan çıkarma umuduna kapılıp Kutsal İttifakı kurdular.

IV. Mehmet, 39 yıl gibi çok uzun bir süre Osmanlı tahtında kaldı. Onun zamanında Osmanlı Devleti en geniş sınırlarına kavuştu. 1693 yılında Edirne'de hayatını kaybetti. Cenazesi İstanbul'a getirildi ve Yeni Cami'deki türbesine, annesi Turhan Sultanın yanına defnedildi.

İLGİLİ KONULAR

Köprülü Mehmet Paşa, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa