1960 yılında Bingöl'de doğdu. 1981 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Siyaset ve ıdare Bölümü'nden mezun oldu. 1982-1983 yıllarında yedek subay olarak askerlik hizmetini ifa etti. Bir süre Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nda denetim elemanı olarak çalıştıktan sonra mülki idare amirliği mesleğine intisap etti. Sakarya Valiliği'nde kaymakam adaylığı stajını yaptı.

1990 yılında dil öğrenmek ve ingiliz kamu yönetimi sistemi ile ilgili incelemeler yapmak amacı ile İçişleri Bakanlığı'nca bir yıl süre ile İngiltere'ye gönderildi. Kütahya Aslanapa Kaymakam Vekilliği, Afyon şuhut Kaymakamlığı, Kastamonu Hanönü Kaymakamlığı, Van Vali Yardımcılığı, Çankırı Ilgaz Kaymakamlığı ve Ankara Çubuk Kaymakamlığı görevlerinde bulundu.

2000 yılında İçişleri Bakanlığı'nca gönderildiği Londra'da kriminoloji dalında mastır yaptı. Tezinin Türkçesi İnternet Suçları ve Bireysel Mahremiyet adıyla kitap olarak yayınlanmış olup, Türkiye'de alanında yayınlanmış ilk çalışma olma özelliğini taşımaktadır.

2001 yılında Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği 28. Dönem Kamu Diplomasisi Kursu'nu bitirdi. Kamu yönetiminde reform, kamu personel rejimi, sosyal güvenlik sistemi, sağlık sistemi ve internet konusunda değişik yayın organlarında yayınlanmış çalışmaları bulunmaktadır.

14 Eylül 2004 tarihinden beri Van Valisi olarak çalışmakta olan Mehmet Niyazi TANILIR evli olup ingilizce bilmektedir.