Alm. Management (n.), Fr. Direction, administration (f.), İng. Management. Bir görevin tesirli bir şekilde yapılabilmesi için eldeki kıt kaynakların (insangücü, para, malzeme, yer ve zaman) en elverişli bir şekilde kullanılma sanatı. Kısaca “profesyonel idarecilik mesleği” de denilebilir.

Menajman, uygulamalı bir faaliyet olarak, çok eski zamanlardan beri değer kazanmış bir konudur. Çin, Yunan, Roma ve en son olarak Osmanlı târihine bakıldığında menajmana ilişkin çeşitli konuların ele alındığı görülür. Hatta Orta Asya Türklerinin nüfusları ile paralel olarak artan tüketim ihtiyaçlarını karşılamak üzere ordu şeklinde teşkilatlanıp, bir lider komutasında çalıştıkları (üretim sağladıkları) gerçektir. Eski Mısır’da vergilerin toplanmasına, yol ve barajların inşâsına ve sulama kanallarının denetimine yönelmiş geniş çaplı ve göz alıcı bir yönetim sistemi geliştirilmiştir. Romalılar idâreyi, teşkilatlanmış bir sisteme dönüştürmüşlerdir.

Menajman konusunun ilmî bir şekilde ele alınması oldukça yenidir. Bu alanda ilk eserleri ortaya çıkaranların başında Fransa’da Henri Fayol (1841-1925), ABD’de Frederick W.Taylor (1856-1915) gelir. Menajmanın öncüleri olarak bilinen bu kişiler, özel ve kamu kuruluşlarında, çeşitli nitelikleri hâiz teşkilâtların, daha akılcı ve verimi arttırıcı bir tarzda nasıl teşkilâtlanmaları ve yönetilmeleri konusunda kazandıkları yaygın tecrübelerine dayanarak, zamanlarına göre çok önemli sayılan fikirler ileri sürmüşlerdir.

Burada bu iki işletmecinin fikirlerine kısaca yer vermekte fayda vardır. Frederick W.Taylor; basit bir işçi olarak başladığı çelik fabrikasında baş mühendisliğe kadar yükselmiş, işçiyi iş yerinde incelemiş ve kendinden önce ortaya atılan metod ve düşünceleri sistematik bir biçimde sunmuştur. Onun ortaya koyduğu prensipler “Bilimsel yönetim” veya “Taylorizm” diye adlandırılmıştır. Buna göre:

1. En iyi tek yol: Bir görevi yapmanın en iyi tek yolu vardır. Bunun dışındakileri denemek, israflara ve kayıplara sebep olur.

2. Bilimsel metodlar: Bu en iyi tek yolu bulmak için de bilimsel metodlar kullanılmalıdır. Bir işçinin fizikî özellik ve yeteneklerini, yapılacak işe uydurmaya çalışmalıdır.

3. Hareket ve zaman araştırmaları: Gözlem ve deneyler yapılarak bir işçinin belirli bir işi ne kadar zamanda yaptığı tesbit edilmelidir. Dolayısıyla gereken en kısa zaman bulunarak zaman kaybı önlenecek ve her işçinin üretim miktarı artmış olacaktır.

4. Ekonomik ödülleri: İş görenin verimi ile alacağı ücret arasında direkt bir münâsebet vardır. Bunun için ekonomik imkânlar arttırılmalıdır.

5. İşe göre adam alma: İşçinin seçiminde tesâdüflere yer vermeyip, her iş için o işe en yatkın kimse seçilmelidir.

Henry Fayol, Taylor’un atölye düzeyindeki hareket ve zaman çalışmalarına karşı, bütün teşkilat çapında yönetimle ilgili genel düşünce ve prensipleri ortaya koymuştur. Fayol da, Taylor gibi teşkilâtların verimlilik ve tesirinin arttırılması gayretindedir.

Henry Fayol’a göre menajman şu temel faaliyetleri içine alır: 1) Planlamak, 2) Teşkilatlamak, 3) Emir-komuta etmek (yönetmek), 4) Koordine etmek, 5) Denetlemek. Bu temel faaliyetlere uyulduğu takdirde işletme daha verimli ve uyumlu çalışacaktır. Çünkü böylece üretimi azaltıcı gelişigüzel çalışma şartları yerine işbirliği ve takım çalışmasına dayanan maksimum üretim seviyesine geçilecektir.

Ayrıca Taylor’un, işçisinin işgücünü arttırmak için alınacak teknik ve fizyolojik tedbirler üzerinde durmasına karşılık; Fayol, personel meselelerini teşkilât ve işçi psikolojisi yönünden ele almıştır. Bu görüşlerin ânında üretim alanlarına yansıdığı görülmüştür. Bu dönem, bilimsel menajmanın doğuşu olup, şu uygulamalara sebep olmuştur:

Uygun işe uygun personel: Her işe en uygun nitelikte personel verilmeye başlanmıştır. Eşit işe eşit ücret:

Eşit emek gerektiren işlerde aynı ücret ödenmeye başlanmıştır.

Kaynaklar ve işgücü arttırılmadan verimlilik ve etkinlik arttırılmıştır.

Menajmanın unsurları: Menajmanın unsurlarına aynı zamanda üretim unsurları veya üretim kaynakları da denir. Bunlar beşerî ve maddî unsurlar olarak ikiye ayrılır:

a. Beşerî unsur: İnsangücü (emek)dür.

b. Maddî unsurlar: 1) Para (sermâye), 2) Zaman, 3) Malzeme (araç ve gereçler), 4) Yer’dir.

Bir yerde mal veya hizmet üretiminden ve buna paralel olarak yönetimden söz edebilmek için bütün bu unsurların var olması gerekir.

Menajmanın bölümleri: Bugün menajman ilmî bir alanda uygulanan ve kullandığı teknikler açısından karar vericiye, en doğru kararı verebilmesi için tutacağı yolu gösterir hâle gelmiştir. Bu sebeple menajman her geçen gün biraz daha önem kazanmaktadır. Menajman sistemleri, ilgili olduğu konulara göre şu bölümlere ayrılır: 1) Personel, 2) Mâlî menajman, 3) Lojistik menajman, 4) Tesisler menajmanı.