(1822 Brünn, Avusturya - 1884 Brünn, Avusturya) Genetik biliminin kurucusu Avusturyalı botanik bilgini ve rahip. Genetik kuramı, evrim kuramına yeni bir boyut kazandırmakla kalmadı, günümüzde olumlu olumsuz çokça sözü edilen genetik mühendisliği denilen bir alana da yol açtı.

Küçük bir çiftçi ailesinin oğlu olarak doğan Mendel 21 yaşındayken, rahip adayı olarak Brünn Manastırına girdi. Yöre halkının para ve mülk bağışında bulunduğu manastırın büyükçe bir kütüphanesi vardı. Manastırda yaşayan birçok rahip, Brünn Lisesinde ya da Felsefe Enstitüsünde öğretmenlik yapıyordu. Bazı rahipler zaman zaman, üniversitede öğretmenlik yapmak için manastırdan ayrılıyordu. Manastırda özellikle bitkiler üzerine bilimsel araştırmalar yapılıyordu. Mendel manastırda hem gerekli olan zamanı hem de dönemin önemli bilimsel ve entelektüel akımlarını izleme olanağını bulabiliyordu.

Mendel birbirinden farklı birçok bilim dalında çalıştı; örneğin o bölgenin önde gelen meteorologlarından biriydi. Düzenli bir biçimde rüzgârın hızını ölçüyor, yağış ve havadaki ozon düzeyini kaydediyordu. Mendel istatistik ilkelerini araştırmalarında öteki meteorologlardan çok daha önce kullanmıştı. Gerçekte bu ilkeler bitki araştırmalarında kullandığı istatistiksel çözümleme yöntemleriyle aynıydı. Mendel aynı zamanda amatör bir gök bilimciydi. Ancak onun gökbilim çalışmalarında ne denli başarılı olduğu bugün pek bilinmiyor ama teleskopu bugün müzede sergileniyor.

Bütün bu bilimsel çalışmalar bir yana, Mendel'in en önemli çalışması kuşkusuz kalıtım konusunda bezelyeler üzerine yaptığı deneyler ve sonucunda evrim kuramına yaptığı eşsiz katkıdır.

Mendel bazı bitkilerin kimi fiziksel özelliklerinin anne babalarına hatta atalarına benzediğini gözlemişti; bu benzerliğin nedenini merak ediyordu. Bunun üzerine bezelyeler üzerinde yıllar süren bir dizi deneye girişti. Çalışmalarının sonunda daha önce hiçbir bilim adamının ulaşmadığı bir sonuca ulaştı: Bireylerin fiziksel özellikleri, birtakım "parçacıklar" ya da "etmenler" aracılığıyla anne babadan yavrulara aktarılıyordu. Bir soydan ötekine, fiziksel özelliklerin geçiş mekanizması buydu. Ancak bir bireyde her özellik için o parçacıklardan bir değil de, biri "baskın" öteki de "çekinik" olmak üzere iki tane bulunuyordu. Mendel'in çalışmaları, kalıtımı, "mantıksal hatta matematiksel bir sorun" durumuna soktu.

Araştırmalarının sonuçlarını Brünn'de yayımlanan Doğa Bilimleri Derneğinin dergisinde "Bitki Melezleri Üstüne Deneyler" başlıklı makalesinde anlattı. Ayrıca makalesini kendi özel çabasıyla 40 kadar bilim adamı ve kuruluşa da gönderdi. Ama hiçbiri o makalenin önemini kavrayamadı. İşin aslında dönemin biyologları, Mendel'in geliştirdiği "kalıtımın matematiksel analizine dayalı yaklaşım"ını algılayıp kabul edebilecek düzeyde değildi. Kalıtım alanında çalışan öteki bilim adamları vardıkları sonuçları açıklamak için matematiksel bir yönteme hiçbir zaman başvurmamışlar; dolayısıyla da Mendel'in bulgularının önemini anlayamamışlardı.

Mendel Yasaları:

Kalıtım yoluyla geçen her özelliği, bir gen belirler. Kişilik özelliklerinin bilgisini taşıyan genlerde, alel adı verilen değişik biçimleri vardır. Örneğin saç rengiyle ilgili genin anneden gelen aleli doğacak bireyin sarı saçlı olmasını sağlayacakken, babadan gelen alel de siyah saçlı olmasına yol açacaktır. Kısacası aleller aynı genin farklı versiyonlarıdır. Her birey, bitki ya da hayvan olsun, birini annesinden ötekini babasından aldığı iki dizi gene sahiptir. Yeni doğacak bireyin özellikleri bu iki dizi gen arasındaki seçimle belirlenir. Kimi özellikler anneden gelen genler tarafından kimisi de babanın genleri tarafından belirlenir. Genlerin alelleri baskın ya da çekinik olabilir. Bir özellikle ilgili iki baskın alel ya da tek baskın alel alan bireyde o baskın özellik ortaya çıkar. Çekinik bir özelliğin ortaya çıkması için bireyin iki çekinik alel alması gereklidir. Genler genellikle kuşaktan kuşağa değişmeden aktarılırlar. Her kuşağın özellikleri önceki kuşağın gen bileşimlerinin karışarak yeniden düzenlenmesi sonucunda oluşur.