Alm. Salbe (f), Fr. Orguent (m), İng. Ointment, salve. Dıştan kullanılan veya vücut boşluklarına tatbik edilen, oda sıcaklığında yarı katı, vücut sıcaklığında akışkanlaşan ilâç şekilleri. Katı, sıvı yağ, lanolin, vazelin ve benzeri sıvağlarla yapılan, hâricen kullanılmaya mahsus ilâçlar şeklinde de târif edilebilir.

Merhemlerde etken madeyi taşıyan ortama sıvağ denir. Merhemler tıbbi preparatların en eskilerindendir. M.Ö. 3000-5000 yıllarında Babiller ve Asuriler tarafından kullanılan merhemlere rastlanılmıştır. Eski Mısır’da kullanılan merhemlerin izleri ehramlarda bulunmuştur. Araştırmalar eski medeniyetlerin merhem sıvağı veya merhem olarak katı ve sıvı yağları kullandıklarını göstermektedir. Bu gâyeyle hayvansal yağlar üstün tutulmuştur. Hayvansal yağ çoğunlukla rezinler, mumlar, mâdenî yağlar ve bitkisel kökenli tozlar ile karıştırılarak kullanılmıştır. Asuriler ve Mısırlılar balı, mumları ve zamkları da bu gâyeyle kullanmışlardır. Ancak eski medeniyetlerde merhemler daha çok kozmetik olarak kullanılmıştır. Sonradan merhemlerin bileşimine bitkisel yağlar girmiştir. Eski Arap, Çin, Hint ve Roma medeniyetlerinde de merhemlerin kullanıldıkları bilinmektedir. Bugün merhem sıvağlarını, çoğunluk hakikî yağ olmayan maddeler veya bunların yağlarla yaptıkları karışımlar meydana getirmektedir.

İdeal bir merhem sıvağı şu özellikleri ihtivâ etmelidir: 1) Deriye zarar vermemeli. 2) Su tutma kabiliyetinde olmalı. 3) Hava, ışık ve ilâçlara karşı dayanıklı olmalı. 4) Taşıdığı etken maddeyi deriye verebilmeli. 5) Kolay yıkanabilir olmalıdır. Merhem sıvağ çeşitleri dört gruba ayrılabilir: 1) Hidrokarbon yağları (yağlı ve yağımsı sıvağlar). 2) Absorbsiyon yağları. 3) Su ile yıkanıp temizlenebilen yağlar. 4) Suda çözünebilen sıvağlar. Her tip sıvağın da kendine göre kullanıldığı ve üstün tutulduğu haller ve yerler vardır. Teknik ilerledikçe, daha mükemmel sıvağlar bulunmaktadır. Ancak şu var ki ilâçların deriye nüfûzunda yalnız sıvağın değil, bizzat derinin de büyük rolü olduğu unutulmamalıdır.