Alm. Harnblase, Fr. Vessie, İng. Bladder. Böbreklerde meydana gelen idrarın, idrar boruları (üreterler) ile gelerek atılmadan önce toplandığı düz kaslardan yapılı kese.

Sidik torbası, idrar torbası, vesicae urinaria gibi isimleri de vardır. Leğen kemiğinin içinde ve karnın ön alt bölgesine yakın olarak yerleşmiştir. Normal erkekte, mesânede 300 ml kadar idrar olabilir. İdrar, böbreklerden mesâneye, üreter adı verilen birer boru aracılığıyla gelir. Üreterler, mesanenin tabanında, kas duvarından içeri girer. Bunların giriş noktalarına çok yakın bir yerden idrarı dışarı akıtan üretra adlı kanal, mesâneden ayrılır. Mesâne duvarı kastan yapılmıştır. Kasılınca, idrar dışarı atılır ve mesâne kasının gevşek olduğu zaman, yavaş dolan mesâne, ânî dolandan daha fazla genişleme yeteneğindedir. Mesâne, idrarla dolunca, mesâne içindeki basınç artar ve bu basınç belli bir değere ulaşınca, idrar yapma hissi uyanır. İdrar yapma, sinirsel bir refleksin kontrolunda olmakla berâber, şuur bu mekanizmayı da kontrol etmektedir. Bu refleksle ilgili olan sinirler, mesâne dolunca meydana gelen uyarıları, omuriliğin alt ucuna yakın bir bölgesine ulaştırırlar, buradan da durum beyne iletilir. Şâyet zaman ve zemin müsâitse, beyinden gelen müsaade ile mesâneyi kapatan mekanizma gevşer ve böylece, kişi idrarını yapar. Normal idrar yapabilmek için, bu yapıların tamâmının sağlam olması gerekir. Mesâne kapasitesinin üzerinde (ki bu normalin iki misli civârında olur) idrar birikince şuurlu kontrol mekanizması yavaş yavaş zayıflar ve idrar kaçar.

Mesâne Hastalıkları

Kongenital (doğmalık) şekil bozuklukları:

1. Ectopia vesicae: Mesâne ve karın alt kısmının ön duvarı, gelişim esnâsında kapanamamış olduğundan, bu açıklıktan devamlı olarak idrar dışarı sızar. Tedâvisi, cerrahîdir. Üreterler, mesâneden ayrılıp kalınbarsağa bağlanır ve idrarın barsaktan çıkmasını sağlar. Ayrıca karın duvarı da plâstik cerrâhî ile tâmir edilir.

2. Çok seyrek rastlanan bir şekil bozukluğu da, çocuk, ana karnındayken, mesâneyle göbek ipini birleştiren kanalın tam olarak kapanamamasıdır ki bunun sonucunda, göbekten devamlı olarak idrar sızar.

Tedâvisi, plâstik cerrâhî ile, kanalın kapanmasıdır.

Mesâne iltihapları:

Bu hastalıkta mikroorganizmalar rol oynamaktadır ki bunların başında escheria coli, stafilokok ve streptokoklar gelir. Kadınlarda idrar yolu (uretra) erkeklere göre kısa olduğundan, gebelik esnâsında ve bâzı jinekolojik hastalıklarda (kadın üreme organlarıyla ilgili hastalıklar), mesâne iltihaplanmasına sık olarak rastlanır. Tekrarlayan mesâne iltihaplanmaları; taş, tümör ve erkeklerde prostat büyümeleriyle ilgili olabilir. Mesâneye sonda konması veya benzeri işlemler de mesâne iltihaplarına yol açabilir.

Mesâne iltihaplanınca; sık sık idrara çıkmak, idrar yaparken yanma ve ağrı, bulanık idrar yapma, devamlı idrar yapma duyusunun varlığı gibi belirtiler sözkonusu olabilir. İdrar; kötü kokulu ve kanlı olabilir. Bâzan ateş, titreme, terleme de eşlik edebilir. İdrar; mikroskopta incelenirse bol miktarda beyaz küre bulunduğu görülür.

Tedâvi için doktorca uygun antibiyotikler (bactrim, gentamisin veya ampisilin vb.), uygun idrar yolu antiseptikleri (nalidiksik asit, nitrofurantoin vs.) verilir. Ayrıca bu ilâçların hiç tesirli olmayacağı spesifik (Tbc. gibi) iltihaplar da olabilir. Hastaya bolca su içmesi söylenir.

Tekrarlayan mesâne iltihaplarında, altta yatan sebep, mutlaka araştırılmalıdır. Tedâvi ihmal edilirse veya eksik yapılırsa, böbrekler de hastalanabilir.