Alm. Metallurgie, Hüttenkunde (f), Fr. Mètallurgie (f), İng. Metallurgy. Metallerin ayrılması, saflaştırılması ve kullanma maksadına göre işlenmesiyle ilgili ilim dalı. Geniş mânâda metalurji, metallerle ve cevherleriyle yapılan her türlü işleri içine alır.

Metalurji konusunun teknolojide girmediği saha, hemen hemen yok gibidir. Daktilodan bir turbojet motoruna kadar metalden yapılan her şeyin, metalurji konusuyla yakından ilgisi vardır. Metalden yapılan bir makina aksamında malzemenin mukâvemeti, hafifliği, ısı iletkenliği, elektrik iletkenliği, işlenebilirliği, paslanmaya mukâvemeti gibi özelliklerden bir kısmı dikkate alınır. Bu özellikler metalurji konusu içindedir. Metallerin târihte kullanılışı çok eskiye dayanır. Bir ilim dalı olarak gelişmesi ise yenidir.

Metalurji konusu, kimyevî metalurji ve fizikî metalurji olarak iki ana dala ayrılır. Kimyevî metalurji, metallerin bulundukları ilk cevherinden, kimyâ metodlarıyla, ayrılmasıyla ilgilenir. Fizikî metalurji ise, saflaştırılmış metallerin ısıl işlem, şekillendirme, döküm gibi fizikî yapılarındaki değişiklikleriyle ilgilenir.

Kimyevî metalurji, hidrometalurji, pirometalurji, elektrometalurji olarak üçe ayrılır. Metaller bu üç metodla cevherlerinden elde edilip, saflaştırılır. Hidrometalurji de metal cevheri kimyevî solventlerle eritilerek metal ayrılır. Kimyevî solvent (eritici) olarak meselâ bakırda asit, altın ve gümüşte ise sodyum siyanür kullanılır. Pirometalurjideyse metal cevherinin ateşle ısıtılması neticesinde havanın oksijeni ile oksitlenen metalin diğer bileşenleri (kükürt gibi) metalden ayrılır. Metal ergimiş olarak ayrılır. Elektrometalurjide ise metal ayırmada elektrik enerjisi kullanılır. Elektrometalurji daha ziyâde hidrometalurjiyle pirometalurji metodlarıyla elde edilen metallerin saflaştırılması maksadına uygundur.

Metaller kimyevî olarak elde edildikten sonra fizikî işlemlere tâbi tutulurlar. Fizikî metalurji işlemleri başlıca beş metoda ayrılır. Bunlar; ısıl işlem, yüzey işlem, döküm işlemi, toz metalurjisi ve soğuk-sıcak işlemdir. Isıl işlemde metallere sertlik ve süreklik gibi üstün hassâlar kazandırılır. Yüzey işlemlerinde metal yüzeyi, galvanizleme, elektrolitik kaplama ve sıcak daldırma gibi çeşitli metodlarla yeni bir metal katmanı ile kaplanır. Yüzey işlemleri, metalin oksitlenmesini, yorulmasını geciktirir ve görünüş güzelliği sağlar. Metaller haddeleme veya çekme gibi tekniklerle dövülebilir ve şekillendirilebilir. Döküm işleminde ise metal istenen ebat ve biçimde kalıplarda dökülür (Bkz. Dökümcülük). Toz metalurjisinde toz halindeki metal malzeme kalıplarda sıkıştırılarak şekillendirilir ve bilahare sinterleme ile sertleştirilir. Soğuk işlem de metal sertleştirilir. Sıcak işlemde metal ısıyla yumuşatılır. İşlem sonucunda metalin kristal yapısı değişir.

Kimyevî ve fizikî metalurji, demir ve demir olmayan metallerle ilgili olarak yine iki dala ayrılır. Çelik de, demir metalurji kategorisine girer. Alüminyum ve alaşımları, demir olmayan metal metalurjisi içindedir.