Batı Asya’da Fırat ve Dicle ırmakları arasında kalan bölge. Anadolu yaylası, İran yaylası, Basra Körfezi, Arabistan ve Suriye çölleriyle çevrilmiştir. Mezopotamya’nın büyük kesimi bugünkü Irak, pek az kısımı ise, Türkiye ve Suriye sınırları içinde bulunmaktadır.

M.Ö. 18. asırda Mezopotamya’da küçük şehir devletleri vardı. Nâdiren de olsa, bâzı dönemlerde, bu küçük şehir devletlerinin bir devlet idâresi altında birleştikleri görüldü. Küçük şehir devletlerinin çoğu, Bâbil Kralı Hammurâbî’nin yaptığı savaşlarda harâbe hâline geldi. Bu savaşlar neticesinde, Yukarı Mezopotamya’da Asur, Aşağı Mezopotamya’da Bâbil olmak üzere, iki devlet ortaya çıktı.

Mezopotamya, M.Ö. 539’da Perslerin Bâbil’i işgal etmelerinden îtibâren siyâsî bağımsızlığını kaybetti. 539-331 târihleri arasında Perslerin hâkimiyeti altında kaldı. M.Ö. 331’de Perslerin Aşemenid Hânedânlığı, Makedonyalı İskender tarafından yıkıldı. Sırayla M.Ö. 312’de Selösidler, M.Ö. 141’de Arkasidler, M.S. 226’da Sâsânîler bölgeye hâkim oldular. Sâsânî Devleti 637’de Müslümanlar tarafından yıkılarak, toprakları fethedildi. 1258’e kadar Mezopotamya İslâm halîfelerinin idâresi altında kaldı. Halîfeler çoğunlukla Mezopotamya’da ikâmet ettiler.

Anadolu’daki ilk İslâm üniversitesi, Selçuklular tarafından, Kuzey Mezopotamya’daki Harran şehrinde kuruldu. Bu üniversitenin gök bilimlerinde ileri gittiği, devrinin ilim merkezi olduğu bilinmektedir. Rasat Kulesi bugün hâlen ayakta olup, Mezopotamya’nın başlangıcını işâret eder gibi Harran Ovasında yükselmektedir.

1258’de Moğol istilâsı her tarafı harâb etti ve üç asırlık bir kargaşaya sebep oldu. Mezopotamya daha sonra Osmanlı İmparatorluğunun idâresine girerek yeniden sulh ve sükûna kavuştu. Îmâr görerek refâha erişti. Birinci Dünyâ Harbinden sonra İngilizler Kuzeybatı Mezopotamya’da hâkim oldular. Daha sonra bu topraklar üzerinde Irak Devleti kuruldu.

Mezopotamya, târihte Ortadoğu’nun mühim bir kültür merkezi oldu. Batı medeniyetinin iki orijinal kaynağı vardır. Birincisi Mezopotamya, diğeri ise Mısır medeniyetidir.

Mezopotamya, târihte Ortadoğu’nun mühim bir kültür merkezi oldu. Batı medeniyetinin iki orijinal kaynağı vardır. Birincisi Mezopotamya, diğeri ise Mısır medeniyetidir.

Mezopotamya, burada hüküm süren devletlerden en çok Arapların ve Türklerin medeniyetlerinden etkilenmiştir. Osmanlılar bu bölgeye Mezopotamya’nın târihinde hiçbir zaman yaşamadığı huzurlu asırlar yaşattılar. Mezopotamya günümüzde Ortadoğu’nun en fazla nüfûsa sâhip bölgesidir.

Mezopotamya’nın ekonomisinin temelini petrol meydana getirir. Petrol endüstrisi dışında endüstri gelişmemiştir. Bölgenin diğer ekonomik kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Yetiştirilen tarım ürünlerinin başlıcaları, sebze ve hurmadır. Hayvanlardan koyun ve deve beslenir.

Türkiye’ninDiyarbakır, Urfa, Mardin, Elazığ; Irak’ın Musul, Bağdat, Basra-Amoza; Suriye’ninDeyrizor, Rakka, Resulayn şehirleri bugün Mezopotamya’da yer alırlar.