İstiklâl Harbi esnâsında TBMM hükûmeti ile SSCB hükûmeti arasında 16 Mart 1921 târihinde yapılan antlaşma.

Rus Çarlığı, 1917 İhtilâliyle yıkılınca, 7 Kasım 1917’de komünistler idâreyi ele almışlar, fakat dünyâ kamuoyunda yalnız kalmışlardı. Sovyet Sosyalist Cumhûriyetler Birliği, siyâsî müttefik arıyordu. Yeni idâreyi dış dünyâya tanıtıp, taraftar toplamak istiyordu, İstanbul ve Ankara’ya da temsilci gönderip propaganda yaptırıyordu.

Dünyâ kamuoyundaki siyâsî yalnızlıkları TBMM ile SSCB’yi birbirine yaklaştırdı. TBMM, Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı muhârebe cepheleri açabilmek için, doğu cephesinde barışı temin ederek, buradaki komuta kademesini; asker, teçhizât, silah ve mühimmâtı batıya sevketmek istiyordu. Doğu Anadolu’dan Ermeniler atılıp, 2 Aralık 1920’de imzâlanan Gümrü Antlaşması ile Sürmeli Sancağı(Tuzluca, Iğdır, Ardahan) kurtarıldı. İran ve Çıldır arasındaki bugünkü Kars ili hudut kesildi.

Sovyet Dışişleri Bakanı ve Komiseri Çiçerin’in verdiği nota ve bunu tâkibeden devrede Sovyet Devlet Başkanı V. Lenin’in TBMM Başkanı Mustafa Kemâl Paşaya gönderdiği mektup, iki yeni hükümetin arasındaki anlaşmazlıkları kaldırdı.

TBMM adına Yusuf Kemâl ile Dr. Rızâ Nur beyler ve Moskova Büyükelçisi Ali Fuad Paşa; SSCB hükûmetinden de Dışişleri Bakanı ve Halk Komiseri Çiçerin, Karahan ve Celâl Korkmazof, Moskova’da bir araya gelerek on altı asıl, üç ek madde olarak hazırlanan antlaşmayı imzâladılar (16 Mart 1921).

Buna göre; Ruslar, Misâk-ı Millîyi tanıyacaklardı. Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya arasındaki antlaşmaların ve kapitülasyonların kaldırılması kararlaştırıldı. Kars ve Ardahan Türkiye’ye bırakıldı. Türkçe okuyup yazmaları, mektep, basın-yayın ile Türk kültürüne bağlı kalmaları şartıyla, Batum Gürcistan’a Nahçivan Âzerbaycan’a bırakıldı. Antlaşma 22 Eylül 1921’de yürürlüğe girdi.

Moskova Antlaşmasıyla TBMM ve SSCB arasındaki birçok siyâsî ve hukûkî meselenin halledilmesi hedef tutuldu. İstiklâl Harbi esnâsında bu durumdan sonra, Doğu hudutları emniyet altına alınarak, bütünüyle Batı Cephesine dönüldü.