Alm. Schleimhaut (f), Fr. Muqueuse (f), İng. Mucous membrane. Vücudun iç kısmındaki kanal ve boşluklarını döşeyen hücrelerden husule gelen zar tabaka. Mukoza döşeli olan iç boşluklar, dışarıya açılan vücut kanalları ile dış ortamla temastadır.

Bu sistemler şunlardır: Sindirim sistemi, solunum sistemi ve boşaltım sistemi. Ayrıca kadın üreme organları da mukoza ile döşelidir.

Sindirim sistemi: Ağızdan, anüse kadar devam eden sindirim borusunun çeşitli bölümlerinde, çeşitli tip mukozalar (epitel dokusu) bulunur. Ağız, yutak ve yemek borusunun sonuna kadar olan kısımda “çok katlı yassı epitel” dokusu, mukozayı yapar. Dildeki mukoza da bu çeşittir. Ancak dilde “papilla” denilen tat almak için özelleşmiş çıkıntılar bulunur. Mide ve barsakların mukozası “tek katlı silindirik” epitelden meydana gelmiştir. Bu hücrelerin arasında ayrıca sümüklü salgı yapan hücreler (kadehsi hücreler, goblet hücreleri) bulunur. Mîde mukozasında bundan başka asit salgılayan hücreler de vardır. Sindirim kanalının son kısmı olan “rektum”da yine çok katlı, yassı epitel dokusuna rastlanır.

Solunum sistemi: Bu sistemin organları olan burun boşlukları, soluk borusu, gırtlak vb. de bulunan mukoza “tek katlı titrek tüylü” epitelden meydana gelmiştir. Bu sistemle hava geçişi dolayısıyla alâkadar olan yutak çok katlı yassı epitel ihtivâ eder.

Ürogenital sistem: Böbrekten îtibâren, idrar boruları (üreterler), mesane ve uretra (idrar kanalı) da bulunan mukoza bu sisteme mahsus hasepitelden meydana gelmiştir. Buna çok katlı değişken epitel denir.

Erkek üreme organlarından olan meni borucukları ve kadın üreme organlarından uterus (rahim) ile yumurta kanalcıklarında “tek katlı titrek tüylü epitel” mukozayı yapar.

Diğer mukozalar: Göz kapaklarının altını ve gözün görünen beyaz kısmını döşeyen, “konjoktiva” adını alan mukoza çok katlı yassı epitelden meydana gelmiştir. Orta kulak döşemesini yapan mukoza tek katlı küçük epiteldendir. Aynı çeşit mukoza, beynin iç boşluklarını da döşer.