Alm. Sklerose (f), Fr. Sclérose (f), İng. Sclerosis. Merkezi sinir sisteminin; beyin ve omurilikte dağınık demyelinizasyon (miyelinin harabiyeti) plaklarının husûlü ile ve çok sayıda belirtilerle karakterlenen, alevlenme ve iyileşme dönemleriyle uzunca ve müzmin bir seyir gösteren iltihabî bir hastalığı.

Bu hastalığın sebebi bilinmemektedir. Mikrobik, toksik (zehirleyici), metabolik, vasküler, allerjik, hayvansal yağlara düşkünlük ve benzeri faktörler suçlanmış fakat hiçbirisi isbatlanamamıştır.

Multipl skleroz, bütün dünyâda görülebilen bir hastalıktır. Bununla berâber Avrupa ve Amerika’da daha fazladır. Beyaz ırkta daha çok görülmektedir. Çeşitli istatistiklere göre Avrupa ülkelerinde halkın 1/5000-1/10.000 oranında bu hastalığa yakalandığı bildirilmektedir.

Hastalığın ilk belirtileri, genellikle yirmi ile kırk yaşları arasında ortaya çıkmaktadır. İlk belirtiler çok değişiktir. Görme bozukluğu, idrar yapamama, göz kaslarının felci veya siyatik nevraljisinden dolayı doktora müracaat edenler vardır. Hastalığın birden bire kol ve bacaklarda karıncalanmalarla, dengesizlik ile, kuvvetsizlik ve buna bağlı yürüme zorluğu, yarım vücut felci veya saraya benzer nöbetlerle başlaması da sözkonusudur. Bu şikâyetler genellikle gelip geçicidir, ama birkaç hafta sonra tekrar başgösterir, tekrar iyileşir. Seneler geçtikçe iyileşme dönemleri sırasında belirtiler daha az geriler ve gittikçe daha fazla yerleşirler. Neticede tipik hastalık tablosu ortaya çıkar. Bâzı nâdir vak’alarda ilk belirtilerden sonra hastalık geçer, fakat yıllarca sonra yine nüks edebilir. Bâzı vak’alarda asıl belirtilerin ortaya çıkışından önce senelerce süren sinirsel ve romatizmal şikâyetler dikkati çeker. Bu durumdaki hastalar doktor doktor dolaşırlar, fakat teşhis konamaz.

Hastalık iyice yerleştikten sonra, hastaların yürüyüşleri, maskeli yüz ifadeleri, kesintili ve tutuk ve ezerek konuşmaları oldukça tipiktir. Bir iş yaparken elleri titrer. Görme sinirinin iltihabından dolayı bu hastalar herşeyi gri renkte gördüklerini veya gözlerinin önünde uçuşmalar olduğunu ifâde ederler, göz hareketleri de ağrılıdır.

Vak’aların yarısında nystagmus (göz kürelerinin kesik kesik ve gayri ihtiyari hareketleri) görülür. Gözü hareket ettiren sinirlerin felci neticesinde şaşılık görülür.

Çeşitli hareket bozuklukları, his kusurları, refleks bozuklukları, idrar ve dışkıyı tutamama, bazan inatçı ishal veya kabızlık, bâzı psişik bozukluklar görülebilir. Çabuk yorulurlar, ufak bir heyecanla ağlar ve gülerler. Hastalığın ilerlemesiyle ilginin azalması, unutkanlık ve bir takım bunama belirtileri görülür.

Çeşitli belirtiler görülebildiği multipl skleroz, sinir sisteminin hemen bütün hastalıklarını taklit edebilir.

Hastalığın akıbeti vak’adan vak’aya çok değişir. Elli sene devam eden vak’alar olduğu gibi, birkaç ayda ölümle bitenler de vardır. Fakat hastaların yarısında ilk belirtilerin ortaya çıkışı ile tam maluliyetin yerleşmesine kadar 25-30 senelik bir süre geçmektedir. Ölüm sebebi çok kez araya giren enfeksiyonlardır. Hastalığın özel bir tedâvisi yoktur, bununla berâber belirtilerin tedâvisiyle hastaları oldukça rahatlaştırmak mümkündür. Hastaya, hastalığın her şahısta başka gidişler gösterdiği, bâzı tedâvi tedbirleriyle hastalığın zararsız bir şekilde kalabileceği izah edilmelidir. Hastalığın alevli dönemlerinde yatak istirahati gereklidir. Müsekkinler, kortikosteroitler faydalı olabilir. Vitaminler de faydalıdır. İdrar yolu enfeksiyonları ile de mücadele edilmeli, hastanın morali yüksek tutulmaya çalışılmalı ve çok ilerlemiş vak’alarda bir tekerlekli sandalye tavsiye edilmelidir.