Türkiye Komünist Partisi'nin (TKP) kurucusu ve ilk genel başkanı. 1883'de Giresun'da doğdu. İlköğrenimi babasının görevi nedeniyle Kudüs ve Şam'da, ortaöğrenimini Erzurum'da gördü. İstanbul'da Hukuk Mektebi'ni bitirdikten sonra Fransa'ya gitti. Paris'te Siyasal Bilgiler Yüksekokulu'nda öğrenim gördü (1910). Ahmed Ferit (Tek) tarafından çıkarılan ve Milli Meşrutiyet Fırkası'nın sözcülüğünü yapan İfham gazetesinde, yazı işleri müdürü olarak çalıştı. İstanbul'daki ilk yıllarında İttihat ve Terakki yanlısıyken, baskıcı uygulamaları nedeniyle, sonradan bu örgüte muhalif bir çizgi izlemeye başladı. Mahmud Şevket Paşa'nın öldürülmesinden sonra Sinop'a sürüldü. 1914'te birkaç arkadaşıyla birlikte Rusya'ya kaçtı. Ekim 1917'deki Sovyet Devrimi'nden sonra Moskova'ya gitti. Tatar-Başkırt devrimcileriyle birlikte Yeni Dünya gazetesini çıkardı. Moskova'da I. Türk Sol Sosyalistleri Kongresi'nin ( 25Temmuz 1918) ve I. Müslüman Komünistler Kongresi'nin (Kasım 1918) toplanmasına ön ayak oldu.10 Eylül 1920'de yine Bakü'de toplanan, TKP I. Kongresi'nde, sosyalistlerin birliğini sağlamaya yönelik etkin girişimlerde bulundu. TKP bu kongrede çalışmalarının ağırlığını Anadolu'ya kaydırmayı kararlaştırdı.TKP'nin Türkiye'deki etkinliklerini ve örgütlenmesini düzenlemek üzere, 28 Aralık 1920'de Bakü'den Kars'a geçti. Ayrıca Ankara'ya giderek, Mustafa Kemal ile görüşmeyi amaçlıyordu. Kars'tan Erzurum'a doğru yola çıkan grup, protesto gösterileriyle karşılaştı ve kente sokulmadı. Mustafa Suphi can güvenliklerinin ortadan kalkması üzerine arkadaşlarıyla birlikte Trabzon'a geçti. Motorla Batum'a gitmeyi, oradan da Bakü'ye dönmeyi kararlaştıran grup, sağlanan bir motorla Kardeniz'e açıldı. Trabzon açıklarında saldırıya uğrayan Mustafa Suphi ve arkadaşları, öldürülerek denize atıldı. (1921)

HAKKINDA YAZILANLAR

1.Mustafa Suphi/Bir Yaşam Bir Ölüm

Hamit Erdem

Sel yayıncılık / Tarihsel Dizi

Resmi tarih anlayışımız hiçbir zaman geçmişi gerçek yüzüyle görmedi ve döstermedi. Bilmenin, öğrenmenin önüne konulan engeller, yıllar boyu "gerçeği" bilinmezliğin yoğun sisinin içinde bıraktı. Unutulsun, tanıkları yok olsun, kaybolsun diye. Mustafa Suphi'nin yaşamını konu alan bir-iki yapıt daha önce çeşitli dönemlerde yayımlandı. Gerek onlarda gerekse bu çalışmada onun yaşamının her dönemi ve öldürülmesine ilişkin bilgiler henüz tamamlanmadı. Mustafa Suphi ve arkadaşlarının öldürülmesi modern Türkiye'nin ilk ve en büyük faili meçhul cinayeti. İlk politik toplu kırımı. Mustafa Suphi'nin yaşamı da, ölümü de, sıradan bir yaşam ve ölüm olmadı. Öldürüldüğünde 39 yaşındaydı. Kısa yaşamına çok şey sığdırdı. Giresun'da doğdu. Kudüs, Şam, Erzurum, İstanbul ve Paris'te okudu. Gazeteci ve öğretmendi. Muhalif oldu, Sinop'a sürgüne gönderildi. Kırım'a kaçtı. Rusya'da savaş tutsaklarıyla 3 yıldan fazla ikinci sürgünlüğünü yaşadı. III. Enternasyonel'de Türk delegasyonu başkanıydı. Müslüman Komünistler Kurultayı'nda, Kurultay Başkanlık Kurulu üyesi.

- - - - - - - -

Farklı bir kaynaktan derlenen biyografisi:

Türkiye Komünist Partisi'nin (TKP) kurucusu ve ilk genel başkanı. 1883'de Giresun'da doğdu. İlköğrenimi babasının görevi nedeniyle Kudüs ve Şam'da, ortaöğrenimini Erzurum'da gördü.

İstanbul'da Hukuk Mektebi'ni bitirdikten sonra Fransa'ya gitti. Paris'te Siyasal Bilgiler Yüksekokulu'nda öğrenim gördü (1910). Ahmed Ferit (Tek) tarafından çıkarılan ve Milli Meşrutiyet Fırkası'nın sözcülüğünü yapan İfham gazetesinde, yazı işleri müdürü olarak çalıştı. İstanbul'daki ilk yıllarında İttihat ve Terakki yanlısıyken, baskıcı uygulamaları nedeniyle, sonradan bu örgüte muhalif bir çizgi izlemeye başladı. Mahmud Şevket Paşa'nın öldürülmesinden sonra Sinop'a sürüldü.

1914'te birkaç arkadaşıyla birlikte Rusya'ya kaçtı. Ekim 1917'deki Sovyet Devrimi'nden sonra Moskova'ya gitti. Tatar-Başkırt devrimcileriyle birlikte Yeni Dünya gazetesini çıkardı. Moskova'da I. Türk Sol Sosyalistleri Kongresi'nin ( 25Temmuz 1918) ve I. Müslüman Koministler Kongresi'nin (Kasım 1918) toplanmasına ön ayak oldu.

10 Eylül 1920'de yine Bakü'de toplanan, TKP I. Kongresi'nde, sosyalistlerin birliğini sağlamaya yönelik etkin girişimlerde bulundu. TKP bu kongrede çalışmalarının ağırlığını Anadolu'ya kaydırmayı kararlaştırdı.

TKP'nin Türkiye'deki etkinliklerini ve örgütlenmesini düzenlemek üzere, 28 Aralık 1920'de Bakü'den Kars'a geçti. Ayrıca Ankara'ya giderek, Mustafa Kemal ile (Atatürk) görüşmeyi amaçlıyordu. Kars'tan Erzurum'a doğru yola çıkan grup, protesto gösterileriyle karşılaştı ve kente sokulmadı.

Mustafa Suphi can güvenliklerinin ortadan kalkması üzerine arkadaşlarıyla birlikte Trabzon'a geçti. Motorla Batum'a gitmeyi, oradan da Bakü'ye dönmeyi kararlaştıran grup, sağlanan bir motorla Kardeniz'e açıldı. Trabzon açıklarında saldırıya uğrayan Mustafa Suphi ve arkadaşları, öldürülerek denize atıldı.