Canlıların kalıtsal materyalinde değişiklik meydana getiren maddeler ve dış etkenlere verilen ad. Örnek olarak, güneş ışınları, yapay ışıklar ve radyoaktif maddelerden yayılan mor ötesi, gama ve beta ışınları, manyetik alanlar, kimyasal maddeler, sigara dumanı, hava kirliliğini oluşturan gazlar, bazı virüs ve bakteriler verilebilir.

Mutajen kimyasal maddeler arasında, böcek öldürücü, ot öldürücü ilâçlar gibi tarım ilâçları başta gelmektedir. Bununla birlikte, kutulanmış gıda ve içeceklerdeki koruyucular ve temizlikte kullanılan bazı ilâçlar verilebilir.

Sigara dumanındaki ve hava kirliliğinden kaynaklanan kimyasal madde ve gazlar, birinci dereceden mutajenler arasındadır.

Özellikle Güneş'teki patlamalar esnasında Dünya'ya gelen ışınlar mutajendir. Bununla birlikte, radyoaktif maddeler ve elektrik santralleri, mobil telefon baz istasyonları ve her türlü elektrikli aygıt tarafından oluşturulan manyetik alanların mutajen etkenler arasında olabileceği düşünülmektedir.

Mutajen maddelerin yol açtığı hastalıklara örnek olarak kanser verilebilir. Bununla birlikte radyoaktif maddeler gibi bazı mutajen maddeler insanların üreme hücrelerini, yani gelecek kuşakları etkilemektedir.