zooloji ve botanik ilminde meşhûr İslâm âlimi. İsmi Nadr bin Şumeyl bin Hûşe et-Temîmî-el-Mâzinî’dir. Mîlâdî dokuzuncu asırda yaşadı. Doğum târihi bilinmemektedir. 820 (H.204) senesinde Merv şehrinde vefât etti. Aslen Basralıdır. Küçük yaşta ilim tahsiline başladı. Büyük âlim Halil bin Ahmed ve başkalarından okudu. Çeşitli ilim dallarında mütehassıs oldu. Fıkıh ve hadis rivâyetinde sika, yâni güvenilir bir âlim idi. Tâbiîn devri âlimlerinden Hişâm bin Urve, İsmâil bin Ebî Hâlid, Hamîd-i Tavîl, Abdullah bin Avn ve Hişâm bin Hassân’dan hadis öğrendi. Yahyâ bin Maîn, Ali bin Medînî ve başkaları kendisinden hadis rivâyetinde bulundular. Şâir olup, şiirleri meşhurdur.

Hârûn Reşîd’in oğlu Halîfe Me’mûn; Nadr bin Şümeyl’i sever, meclisinde bulundurur ve hikmetli sözlerini dinlerdi. Zamânının âlimleri tarafından medh edildi.

Nadr bin Şümeyl, din ilimleri yanında fen ilimlerinde de çalışmalar yapıp, incelemelerde bulundu. Bilhassa zooloji, botanik ve sistematiğe dâir yazdığı eserlerle meşhûr oldu. İslâm medeniyetine hizmet etti. Eserlerinden bâzıları şunlardır:

1) Kitâb-üs-Sıfât: Beş kısımdır: Birinci kısım, insanla çekirgenin yaratılışından ve kadınların sıfatlarından söz eder. İkinci kısım; büyük çadır ve evlerle, dağların, vâdilerin ve eşyânın sıfatlarından, özelliklerinden bahseder. Üçüncü kısımda, ehemmiyetinden dolayı deveden bahseder. Dördüncü kısımda, koyun, kuş, güneş, ay, gece, gündüz ile kuyular ve havuzları anlatır. Beşinci kısım, ekin, üzüm, bakla isimleri; ağaçlar, rüzgârlar bulut ve yağmurlardan bahseder. 2) Kitâb-ül-Envâ’; 3) El-Meânî; 4) Garâib-ül-Hadîs; 5) El-Mesâdır; 6) El-Medhal alâ Kitâb-il-Ayn; 7) El-Hamîm; 8) Eş-Şems vel-Kamer.

Nadr bin Şümeyl ilim hakkında; “Kişi yemeği, içmeği ve açlığı unutmadıkça ilmin tadını alamaz.” buyurdu.