Kanada, ABD ve Meksika devletlerinin 1989’da kurdukları ticârî ve ekonomik birlik. NAFTA olarak bilinen ekonomik entegrasyonun kuruluşu aşağıdaki safhalardan sonra gerçekleşmiştir.

ABD ile Kanada arasındaki ticârî engellerin kaldırılmasına yönelik görüşmeler GATT (Gümrük Târifeleri ve Ticâret Genel Anlaşması)ın imzâlanmasından sonra başlatılmıştır. Bu iki ülke arasındaki ticâret, dünyâdaki en büyük ikili ticâret akımını oluşturmaktadır. Bu ülkeler dış ticârette olduğu kadar dış yatırımlarda da âdetâ bütünleşmiş durumdadır.

Uzun süren görüşmelerden sonra oluşturulan ABD-Kanada Serbest Ticâret Anlaşması, 2 Ocak 1988 târihinde imzâlanmıştır. ABD-Kanada Serbest Ticâret Anlaşması ikili bölgesel uygulamalar içinde en kapsamlı bir ticâret anlaşması olarak doğmuştur. Anlaşmada, iki ülke arasındaki ticârette târifelerin kaldırılması, târife dışı engellerin azaltılması ve hizmetler ticâretinin liberalleştirilmesi öngörülmüştür.

Bu arada Meksika’nın 1986 yılında GATT’a üye olmasından sonra ABD, bu ülkeyle ekonomik ve ticârî ilişkileri geliştirmek üzere bir anlaşma imzâlamıştı. ABD’nin bir yandan Kanada, diğer yandan Meksika ile yaptığı anlaşmalar, sonuçta ABD-Kanada-Meksika arasında Kuzey Amerika kıtasını içine alacak şekilde bir Kuzey Amerika Serbest Ticâret Anlaşması (NAFTA) oluşturulmasını ön plâna çıkarmış ve bu yönde hazırlanan anlaşma 12 Ağustos 1992 târihinde imzâlanmıştır.

NAFTA bir serbest ticâret bölgesi anlaşmasıdır. Buna göre, söz konusu üç ülke kendi aralarındaki ticârette engelleri kaldırmayı ve üçüncü ülkelere karşı ticârette millî târifelerini sürdürmeyi kabul etmektedirler. Anlaşmanın içine sanâyi ürünleriyle tarım ürünleri girmektedir. Gümrük vergilerinin prensip olarak on yıllık süre içinde sıfırlanması öngörülmektedir. Bununla birlikte, bâzı tarım ürünleri için daha uzun süreler tanınmıştır. Çevre korunması, fikrî mülkiyet hakları, kara ve hava taşımacılığı gibi hizmetler de anlaşmanın içine girmektedir. Nitekim bu gibi düzenlemeler, anlaşmayı en geniş serbest ticâret anlaşması yapmaktadır.

Öte yandan ABD, çeşitli Orta ve Güney Amerika ülkeleriyle de çok sayıda ticâret ve yatırım çerçeve anlaşmaları imzâlamıştır. Amacı, korumacılık önlemlerine başvuran bu ülkelerin ticâret politikalarının serbestleştirilmesini sağlamak ve Kanada’dan Arjantin’e kadar uzanan bir serbest ticâret bölgesi oluşturmaktır. Dolayısıyla, ilerde NAFTA’nın söz konusu ülkeleri de içine alacak biçimde genişlemesini bekleyebiliriz.

ÖNDE GELEN TİCÂRET BLOKLARI

Bölgesel Blok : Kuruluş Târihi : Üyeler :

Avrupa Topluluğu (AT) 1957 Belçika, Danimarka, Fransa, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Lüksemburg,

Hollanda, Portekiz, İspanya, İngiltere, Almanya

Avrupa Serbest Ticâret Bölgesel (EFTA) 1960 Avusturya, Norveç, İsveç, İsviçre

K. Amerika Serbest Ticâret Bölgesi (NAFTA) 1989 Kanada, ABD, Meksika

Lâtin Amerika Entegrasyon Örgütü (LASA) 1960 Ekvador, Meksika, Paraguay, Peru, Uruguay, Venezuela

Orta Amerika Ortak Pazarı (CACM) 1960 Kosta Rika, El Salvador, Guatemala, Honduras, Nikaragua

ANDEAN Grubu 1969 Bolivya, Kolombiya, Ekvador, Peru, Venezuela, Antigua, Bahamalar,

Barbados, Blize, Dominik, Grenada, Guyana, Jamaika, Monteserrat,

St. Kitts-Neuis-Angulia, St. Lucia, St. Vincent, Trinidad ve Tobago

Güneydoğu Asya Ülkeleri Örgütü (ASEAN) 1967 Brunei, Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur, Tayland