Alm. Narkotikum, Betäubungs mittel (n), Fr. Narcotique (m), İng. Opiate, drug, narcotic. Organizmayı ve sinirleri uyuşturan, şuur bulanıklığı veya kaybına sebep olabilen ilâçların genel adı. Bunların ortak özelliği, devamlı kullanılınca alışkanlık meydana getirmesi ve alışkanlık devam ettikçe mecbûrî bir ihtiyaç hâlini almasıdır. Kişi belirli bir narkotik maddeye alışınca, o maddenin meydana getirdiği aynı etkiyi elde edebilmek için aldığı maddenin miktarını giderek arttırmak zorunda kalır.

Tabiî narkotik maddeler 3 grupta toplanır: Alkaloidi kokain olan koka; başlıca alkaloidi morfin olan fakat kodein, papaverin gibi uyuşturucu olmayan alkaloitleri de kapsayan afyon ve bir de hindkeneviri veya esrâr. Kimyevî olarak, morfin türevi olan eroin, petidin gibi tamâmen sentetik bâzı narkotik maddeler de elde edilmiştir ki bütün bu maddeler güçlü ağrı kesici maddelerdir. Özellikle kanser gibi şiddetli ağrılara yol açan hastalıklarda; ameliyat sonrası şiddetli ağrı durumlarında, anesteziyolojide ve narkoanalizde, bu maddeler faydalı olmaktadırlar. Alınan geniş tedbirlere rağmen, dünyâda narkotik maddelerin kötüye kullanılması önlenememektedir.

Türk Cezâ Kânunu’na göre, uyuşturucu maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak yapmak, ithal veya ihrâc etmek veya bu gibi fiillere girişmek suçtur. Uyuşturucu maddeleri kullanan kimsenin alışkanlığı iptilâ derecesindeyse, yâni o maddeye bağımlı bir hâle gelmişse, tıbbî bakımdan iyileştiği ortaya çıkıncaya kadar hastânede muhâfaza ve tedâvisine, yetkili mahkemece karar verilir.

Uyuşturucu müptelâsı kişiler, bu maddeleri bulamazlarsa abstinens sendromu denen şiddetli bir kriz geçirirler. Bu sırada kişi, şuuruna hâkim değildir, etrâfına saldırır, kendini öldürebilir.

Uyuşturucu maddeleri eczâcı, ancak hekim tarafından yazılmış, özel bir reçete ile verebilir.