Hafif yada kazayla pişirilmiş çanak çömleğe Çanak Çömleksiz Neolitik dönem kazı yerlerinde bile az da olsa rastlanır. Ama bunu izleyen Neolitik dönemde çanak çömlek öylesine yaygınlaşır ki, arkeologlar yerel kültürleri erken dönemlerde olduğu gibi kullanan taş alet çeşitlerine göre değil, çanak çömlek türlerine göre tanımlarlar. Bazekli çanak, çömlek, moda değişikliklerine yontma taşa oranla çok daha duyarlıdır, bu nedenle gerek kültürel ilişkiler, gerekse kronolojide daha hassas bir gösterge oluşturur.

Esnek yumuşak çamurun pişirilerek sert, su, hava geçirmez, yok edilmesi neredeyse olanaksız çanak çömleğe dönüştürülmesi büyücülük gibi bir şeydir. Pişmiş topraktan kap ve küçük figürinler yapan Çayönü ve Ganj-e Dareh insanları bu süreci daha MÖ sekizinci bin yıldan beri biliyorlardı. Çanak Çömlek öncesi Neolitik dönemde kapların taş, ahşap ya da alçı yada ziftle kaplanmış hasırdan yada Çanak Çömlek öncesi Neolitik B döneminin beyaz renkli kaplarında olduğu gibi alçıdan yapılması olağandı. Ama MÖ 7000 yılına gelindiğinde keramik bütün Yakındoğu'da yaygınlaşmıştı.

Herhangi bir dönemde bir bölge nüfusu sınırlı çeşit ve tarzda çanak çömlek yaptığında, oldukça küçük keramik parçalarını bile tanımlayabilmek olanaklıdır. Arkeologlar bir bölgedeki çanak çömleklerde zaman içinde ortaya çıkan değişmeleri, diğer alanların keramik tarzlarındaki değişikliklerin sıra düzeniyle karşılaştırarak pek çok bilgi edinmişlerdir. Ayın biçimde, kırık çanak çömlek parçalarından bulundukları alanları tarihlemek için yararlanılmıştır. Bu sonuçları, oldukça kısa bir süre içinde meydana gelen tarz değişikliklerine ilişkin bilgilerle birleştirerek elde edilen görece kronojiler, çoğu kez radyokarbon tarihlemelerden daha yararlı bilgiler sağlamaktadır.

Çanak Çömlek öncesi Neolitik dönemde, Yakındoğu'nun verimli bölgelerinde dağ yamaçlarını çevreleyen yerleşmelere ek olarak Türkiye ve İran yaylalarının kaynaklarından yararlanan birkaç yerleşme oluşmuş, bazıları da Mezopotamya'nın ırmak vadileri boyunda konumlanmıştı. Bu tarihlerden başlayarak, daha erken dönemlerde çarpıcı değişmelere sahne olan Levant ve Filistin'in etkinliği azalırken, Mezopotamya Düzlükleri'nin önemi arttı.