İran’da, bâzı Ortadoğu ülkelerinde ve ülkemizdeki bir kısım insanlar tarafından yeni yılın başlangıcı veya bahar bayramı olarak kutlanan Mart ayının yirmi birinci günü.

Nevrûz Farsçada “yeni gün” mânâsına gelmektedir. İslâmiyetten önce İran’da Mecûsîlik ve Zerdüştlük inançları yaygındı. Ateşe tapan insanların yaşadığı İran’da ilk olarak devlet kuran Cemşid kendisinin tanrı olduğunu îlân etti. İnsanları kendisine taptırdı. Tahta geçtiği Mart ayının yirmi birinci gününü de kendine yılbaşı kabûl ederek bayram îlân etti. Nevrûz’un bayram olarak kutlanması böyle başladı. Asırlarca bayram olarak kutlanan Nevrûz İranlılar tarafından güneşin koç burcuna girdiği, tanrının evreni ve insanı yarattığı gün olarak da kabul edildi. Eski İran takviminde birinci ay olan Ferverdînin ilk gününe rastlayan Nevrûz bayramı iki bölüm hâlinde kutlandı. 21 Martta kutlanana “Nevrûz-ı amme”, 28 Martta kutlanana ise “Nevrûz-ı hassa” adı verildi. İran Şahları ve devlet ileri gelenleri bu günlerde halkın bütün isteklerini kabûl ederler, halkın dertlerini dinlerlerdi. Nevrûz kutlamaları sırasında başta çocuklar olmak üzere bütün halk yeni ve süslü elbiseler giyerdi.

İran Müslümanlar tarafından fethedildikten sonra da buranın halkı câhiliye devrinden kalma olan bu âdetlerine devam ettiler. Ecdat yâdigârı adıyla hâlen kutlanan Nevrûz, İran kültürünün tesiri altında kalan bâzı ülkelere ve milletlere de geçti. İran’la siyâsî ve kültürel münâsebetleri olan bâzı Türk boyları da Nevrûz’u bir bayram olarak kutladılar. Meselâ Âzerbaycan’a Nevrûz kutlamaları İran kanalıyla geçti.

Nevrûz’a ayrı bir önem veren şiîler bu günü, hazret-i Ali’nin doğumgünü, hazret-i Fâtıma ile evlendiği gün ve hazret-i Ali’nin halîfe îlân edildiği günün yıl dönümü olarak kutlamaktaysalar da târihî kaynaklar bu iddiaları yalanlamaktadır. Yani Nevrûz’un şiîlikle bir alâkası yoktur.

İranlılardan Araplara da geçen Nevrûz ve bununla ilgili gelenekler Irak ve Mısır’da günümüzde de varlığını sürdürmektedir. Günümüzde Kürtler arasında bir bayram olarak yaşayan Nevrûz’un, Kava adlı demircinin zâlim hükümdar Dahhâk’a isyan etmesi ve ona gâlip gelmesi şeklindeki bir efsâneye dayandığı söylenmektedir.

Günümüzde Zerdüştlük inancını sürdüren Parsiler arasında bayram olarak kutlanan Nevrûz’da koruyucu ruhlar ve ölüler için çeşitli duâların okunduğu ayinler yapılmaktadır. Parsiler Nevrûz boyunca birbirlerini, karşıdaki kişinin sağ elini avuçtan geçirmeye dayanan hamazor töreniyle kutlamaktadırlar. Bu sırada karşılıklı iyiniyet sözleri söylerler.

İslâm târihinde hiçbir zaman Nevrûz kutlaması olmamıştır. İslâm dînine göre Nevrûz’u mübârek gün olarak kabul etmek dînî bayram olarak kutlamak yoktur. Hinduların bayram günlerine, Zerdüştlerin (ateşe tapanların) Nevrûz günlerine ve Hıristiyanların Noel geceleriyle Paskalyalarına hürmet etmek, böyle gün ve gecelerde hediyeleşmek kesinlikle yasaklanmıştır.