Edebiyât târihçisi, şâir ve yazar. İstanbul’un Fâtih semtinde 1907’de doğdu. Trabzonlu Alemdârzâde âilesinden İlyas Sami Beyin oğludur. İlk tahsilini tamamladıktan sonra İstiklâl Lisesini, İstanbul Darülfünûn (Edebiyat Fakültesi) Edebiyat Zümresini ve Yüksek Muallim Mektebini 1930’da bitirdi. Aynı yıl Edirne erkek ve kız muallim mekteplerine edebiyât öğretmeni olarak tâyin edildi. Daha sonra sırasıyla Kabataş Erkek Lisesine (1939), Galatasaray Lisesine(1943), İstanbul Erkek Öğretmen Okuluna(1946) ve İstanbul Eğitim Enstitüsüne(1948) tâyin edildi. Bu vazîfelere ek olarak çeşitli liselerde ve İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsünde ders verdi. İstanbul Eğitim Enstitüsü ve Yüksek Öğretmen okulunda idârecilik yaptı. 1966’da emekli oldu.

Nihad Sâmi, öğretmenliğinin yanısıra çeşitli kuruluşlarda da görev aldı. İstanbul Fetih Cemiyetine 1955’de üye oldu. 1958’de aynı cemiyete bağlı İstanbul Enstitüsünün ve Yahya Kemâl’in ölümü üzerine yine aynı cemiyet bünyesinde kurulan Yahya Kemâl Enstitüsünün müdürlüklerine seçildi. Millî Eğitim Bakanlığı 1000 Temel Eser veÇağdaş Türk Yazarları komisyonlarında vazîfe aldı. Kubbealtı Cemiyetine bağlı olarak 1971 yılında çalışmağa başlayan Dil veEdebiyât Akademisinin edebiyat dalı başkanlığı ve aynı kuruluşun 1972’den îtibâren yayımladığı Kubbealtı Akademi Mecmuası’nın müdürlüğünü yaptı. 13 Ağustos 1974’te İstanbul’da vefât etti. Mezarı Rumelihisarı’ndadır.

Edebiyât hayâtına öğrencilik yıllarında başlayan Nihad Sâmi, bu devrede özellikle okul piyeslerinde başarılı oldu. Öğretmenliğinin ilk yıllarından îtibâren Fuat Köprülü’nün tesirinde kalarak edebiyât târihi araştırmalarına yöneldi. Birçok dergi, mecmua ve gazetede yazılar yazdı. Araştırmalara yöneldi. Yazı ve eserlerinde çok dikkatle seçilmiş kelimeler kullandı ve kendine mahsus bir sohbet üslûbu meydana getirdi. Bu üslûbu ile târihimizi, kültür eserlerimizi ve özellikle dilimizi şuurlu bir çalışma ile tanıttı ve sevdirdi.

Eserleri:

Nihad Sâmi Banarlı’nın en önemli eseri 1948’de yayımladığı Resimli Türk Edebiyât Tarihi’dir. Eserde destanlar devrinden zamânımıza kadar Türk Edebiyat târihini bir bütün hâlinde ele almıştır. Eserini kendine has bir sohbet tarzıyla yazmıştır. Eseri genişleterek 1971’den îtibâren fasiküller hâlinde yayınladı.

Banarlı’nın diğer eserleri şunlardır: 1) Kızıl Çağlayan (1933), 2) Bir Yuvanın Şarkısı (1933), 3) Edebî Bilgiler (1940), 4) Türk Edebiyat Târihi, Başlangıçtan Tanzimata Kadar (Hıfzı Tevfik Gönensay ile) (1940), 5) Nâmık Kemâl ve Türk Osmanlı Milliyetçiliği (1947), 6) Metinlerle Türk Edebiyatı (1951), 7) MetinlerleEdebî Bilgiler (1950), 8) Yahyâ Kemâl Yaşarken (1959), 9) Türkçenin Sırları (1972), 10) Büyük Nazîreler Mevlid ve Mevlid’de Millî Çizgiler (1962).