DEVLETİN ADI Nijer Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ Niamey

YÜZÖLÇÜMÜ 1.186.408 km2

NÜFÛSU 8.281.000

RESMÎ DİLİ Fransızca

DÎNİ İslâm

PARA BİRİMİ CFA frank (= 100 centimes)

Batı Afrika’da en geniş topraklara ve en az nüfûsa sâhip, cumhûriyetle idâre edilen bir ülke.

Târihi

Nijer’in târihini Romalılara kadar götürmek mümkündür. Her ne kadar Akdeniz’den yaklaşık 1600 km kadar güneyde ve denize kıyısı olmayan bir ülke ise de, Roma yayılmacılığı buralara kadar sıçramıştır. Bundan yedi asır evvel Nijer topraklarındaSonghai İmparatorluğunun nüfuzu bulunmaktaydı. 1591 yılında ise, morako kuvvetleri ülkeyi ellerine geçirdi. Onuncu yüzyıldan beri kuzey ve doğudan göçler yapılmaktaydı. Bu göçlerle, Mekke’den doğan İslâm güneşi, Afrika’yı aydınlatmaya başladı. On sekizinci yüzyıl sonlarında Müslüman Hausa kabîleleri, Müslümanlık sancağı altında şehir devletleri kurdular. Nijerya’daki Sokoto emirliğiyle birlik içerisindeydiler. 1804 yılında bu şehirler Sokoto emîrine bağlı bir federasyon hâline geldi. Kuzey’den gelen Fulbelerle yerli kabîleler karıştı ve Nijer toprakları, Sokoto İslâm Devleti nüfûzuna girdi.

Fakat 1898 yılında Fransız sömürgecileri, Nijer topraklarını işgal etmeye başladılar. Avrupalıların getirdiği bu karanlık sömürge boyunduruğundan kurtulma çalışmaları neticesi Nijer, 1922 yılında Fransız kolonisi olarak ayrı bir devlet hâline geldi.

Sömürgeci Fransız hegomonyasından tam mânâsıyla kurtulması, ancak 3 Ağustos 1960 târihinde oldu. Bağımsızlığını kazandıktan hemen sonra, 20 Eylül’de BM’ye üye oldu. 1974 yılına kadar başkanlığını Diori yaptı. Ülkede tek partili hayat mevcuttu. 1974 yılında Yarbay Seyri Kountché, askerî bir darbe yaparak meclisi ve anayasayı lağv etti. Ülke idâresi YüksekAskerî Konseye verildi. 1978 yılında BaşkanKountché, bütün siyâsî suçluları affetti ve 1980 yılında eski başkan Hamani Diori ve 1975-76’da ihtilâle teşebbüs edenler serbest bırakıldı. BaşkanKauntché 1987’de ölünce yerine Albay Ali Seibou geçti. Ali Seibou yeni anayasa hazırlatarak halk oyuna sundu. Yapılan halk oylamasında anayasanın kabul edilmesi üzerine yapılan seçimlerde Ali Seibou Cumhurbaşkanı oldu ve sivil hükûmet 20 Aralık 1988’de göreve başladı. Bu târihten îtibâren ülkede ekonomik sebeplerden dolayı zaman zaman ayaklanmalar ve iç huzursuzluk olmaktadır.

Fizikî Yapı

Nijer, Afrika kıtasının hemen hemen ortasında, 11° 42’ ve 23° 31’ kuzey enlemleriyle, 0° 10’ ve 16° Doğu boylamları arasında yer alır. Yengeç dönencesinin hemen güneyinde ve Grinich boylamının hemen doğusunda bulunur. 1.186.408 km2lik bir yüzölçüme sâhiptir. Kuzeyinde Cezâyir ve Libya, doğusunda Çad, güneyinde Nijerya veBenin, batıda ise Yukarı Volta ile Mali bulunmaktadır.

Eski Fransız Batı Afrikasının bir bölümünü teşkil eden Nijer topraklarının önemli bir kısmını Büyük Sahranın çölleri meydana getirir. Ülke geniş bir yarı-çöl ve kuru (kıraç) bir yayla görünümündedir. Ülke toprakları ortalama 360 m yüksekliğinde olup, orta ve kuzey bölgeler daha yüksektir. Kuzeyden güneye ülke ortasından geçenAir Massif Dağları, ortalama 900 m yüksekliğinde olup bâzı yerleri 1800 metreye kadar ulaşır. Gréboun Dağı 2000 m ile ülkenin en yüksek noktasıdır. Kuzeydeki bu dağlık ve çöl bölgeye karşılık, güneyde Nijer Nehrinden doğuda Çad Gölüne kadar uzanan stepler ve savanlar bölgesi yer alır. Bu bölgeler, sık tropikal Afrika ormanlarının bir uzantısıdır. Ülkenin % 5’inden daha az bir bölümü ekime müsâittir. Mali’den gelen Nijer Nehri, ülkeyi 595 kilometrelik bir mesâfede kat ederek Nijerya topraklarına girer. Ülkenin güneydoğusunda Çad Gölü yer alır.

İklim

Kuru ve sıcak bir iklimin sürdüğü Nijer’de, yıllık yağış miktarı 500 milimetreyi pek geçmez. Öyle ki, yağışlar bâzan yere ulaşmadan buharlaşmaktadır. Çoğu yerde gündüz sıcaklığı 33°C ile 40°C arasında olup, daha aşağıya pek düşmez.

Güney uçta yer alan, tropikal ormanlık bölgenin kuzeye doğru bir uzantısı olan stepler ve savanlar nispeten daha yağışlıdır ve verimli topraklara sâhiptir. Haziran ve eylül aylarında görülen yağışların, yerini ekim-kasımda sıcak ve nemli bir dönem alır. Bundan sonra bir kuru soğuk ve en son olarak hazirana kadar da bir kuru sıcak dönem görülür. Bâzı zamanlar kuraklıklar olur. Bunlardan 1968-73 dönemindeki kuraklık, ülkeye büyük zararlar getirmiştir.

Tabiî Kaynakları

Ülkenin güneybatı ucundan geçen Nijer Nehri çevresi ve Nijerya sınırına yakın bölgelerde tropikal savanlar ve kısa otlardan teşkil olmuş stepler mevcuttur. Kuzey bölgeler çöldür. Bu bölgelerde daha çok sığır, keçi ve koyun yetiştirilmektedir.

Nijer, zengin uranyum yataklarına sâhiptir. Kuzeydeki çöl bölgeleri, Nijer ekonomisini değiştiren uranyum mâdenleriyle doludur. Bundan başka mâden kömürü, fosfat ve petrol bakımından da çok önemli bir ülkedir.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Nijer 8.281.000 kişilik nüfûsuyla Batı Afrika’nın en seyrek nüfuslu ülkesidir. Geniş yüzölçümüne karşılık nüfûsu pek azdır ve nüfus yoğunluğu kilometrekareye 4 kişidir. Bâzı bölgeler, özellikle kuzey çölleri bomboş ve bâzı yerler ise çok kalabalıktır. Nijer Nehri koridorunun bulunduğu, nispeten verimli bölgeler, nüfûsun en kalabalık olduğu yerlerdir.

Toplam nüfûsun % 56’sını Hausa, % 20’sini Djerma, % 10’unu Fulanı ve % 8’ini Tuareg kabileleri teşkil eder.

Halkın çoğunluğu, özellikle Hausalar, çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşır. Nüfûsun % 10’undan daha azı, 10.000 kişiden fazla nüfuslu kasabalarda yaşar. Halkın % 20’ye yakın bir bölümü göçebedir. Geri kalan nüfus kır ve köy hayâtı sürdürür. Nüfûsun en kalabalık olduğu şehirler; başşehir Niamey, Zinder Maradi ve Tahoua’dır.

Hemen hemen halkın tamâmına yakın bir bölümü Müslümandır. Hausa, Djerma, Songhay, Fulbe ve Tuarenger kabîleleri, akın akın İslâm dînine katılmıştır ve yaşayışlarında Müslümanlığı tatbik etmektedirler. Ülkede bir İslâm üniversitesi mevcuttur. Nitekim İslâmiyetin kabûlüyle Fransız baskısı ortadan kalkmış, yerine bütün kabîlelerin birleştiği bir “îmân birliği” gelmiştir. Bugün için her ne kadar Fransızca resmî dil olarak kalmışsa da, birçok şehirde halk Fransızcayı bilmemektedir.

Nijer halkı, daha çok kendi dillerini konuşur. En çok Hausa ve Djerma dilleri yaygındır. Bunun yanında özellikle okumuş tabaka Arapça bilmektedir.

Nijer’de okuma yazma oranı çok düşüktür. Bu oranın % 5 olmasının en büyük sebebi ekonomiktir. Nitekim uranyumun bulunmasıyla, öğrenci ve okul sayısı artmış ve yüksek öğrenim yapılır hâle gelmiştir.

Siyâsî Hayat

Nijer bağımsız bir cumhûriyettir. Yedi ayrı yönetim bölgesine ayrılmıştır. Ayrıca Fransız Birliğinde dokuz senato temsilcisi bulunmaktadır. Ülke, anayasaya göre bir hükümet ve başbakan tarafından yönetilir. Başbakan 5 yılda bir seçilen devlet başkanına karşı sorumludur. Millet Meclisi 60 üyeli olup beş yıllığına seçilir.

1974 askerî darbesiyle işbaşına gelen YarbaySeyri Kountché, ülke idâresini Yüksek Askerî Konsey’e vererek, Nijer devlet başkanı oldu. Dış politikada bağlantısız, ılımlı bir politika tâkip eder. Daha çok batı ülkelerinden, Japonya ve Arap ülkelerinden yardım sağlar. Başkan Kountché’nin ölümü üzerine yerine geçen Albay Ali Seibou yeni bir anayasa hazırlatarak halk oyuna sundu. İkinci bir seçimle de cumhurbaşkanı seçilen Ali Seibou 20 Aralık 1988’de göreve başladı. Hâlen bu vazifeyi sürdürmektedir.

Ekonomi

Halkın % 95’i tarım ve hayvancılıkla uğraşır. Millî gelir 310 dolar civârındadır. Ekonomisini, uranyumun bulunmasından sonra düzeltmiştir.

Daha çok darı, pirinç, süpürgedarısı, mısır, yerfıstığı ve pamuk üretilir. Sığır ve deve yetiştiriciliği önemli bir seviyededir. Nijer topraklarının sâdece % 3’lük bir bölümü ekime elverişlidir.

Nijer, yeraltı kaynakları bakımından oldukça zengindir. Uranyum, petrol, fosfat, mâden kömürü ve çinko yataklarına sâhiptir. Ülke ekonomisini ferahlatan uranyum mâdeni oldukça boldur. Fakat, bunun işletilmesi, tekniği ve endüstrisi, Batı ülkeleri, ABD ve Japonya’ya bağlı kalmaktadır.

İhrâcât ve ithâlâtının çoğunu Fransa ve Almanya ile yapar. İhrâcâtının temelini, daha çok çöl bölgesindeki Arlit, Akouta ve Agadeo civarında çıkarılan uranyum teşkil eder. 1973 kuraklığı ekonomiye ağır külfetler getirdiyse de Nijer, ağır dış borçları olmayan bir ülkedir. Dış yardımı daha çok, Ortak Pazar Ülkeleri veArap devletlerinden sağlamaktadır.

Nijer, ayrıca et üretiminden büyük gelir elde etmektedir. Ülkenin kendi ihtiyacını karşılayacak gıdâ, tekstil ve çimento endüstrisi mevcuttur. Balıkçılık önemli bir gelir kaynağıdır.

Kapalı bir arâziye sâhip olan ülkenin, uygun bir nakliye sistemine mâlik olmaması, ekonomisi için dezavantajdır. Nijer’de, demiryolu şebekesi yoktur. Sadece güneyde mahdut uzunlukta bir demiryolu vardır. Nijer Nehri, en önemli ulaşım yoludur. Fakat buradan ancak ocak-mart ayları arasında istifâde edilmektedir. Nijer Nehrinde ulaşım, Niamey ile Gaya arasında yapılmaktadır. Ülke, yapılan dış yardımların çoğunu özellikle güney bölgelerde yol ve köprü inşâsında kullanmaktadır. Hurma ve tuz taşımacılığında deve kervanlarının hâlen önemli bir yeri vardır. Hava ulaşımı pek önemli değildir.